bencede
New member
Michelle Starr
On dokuzuncu yüzyılda keşfedilen bir asteroit, şimdiye kadar gözlemlediğimiz en kalabalık örnek olarak kayıtlara geçti. Ona ‘130 Elektra’ ya da özetlemek gerekirse ‘Elektra’ ismi verildi ve gökbilimciler bir yahut iki değil, tam üç küçük uydu eşlikçisi ya da ayı olduğunu keşfettiler. Bu keşif onu sadece bugüne dek keşfedilen en kalabalık asteroit sistemi yapmakla kalmıyor, bununla birlikte gelecekte öbür solgun ve görülmesi güç asteroit uydularını nasıl bulabileceğimizi gösteriyor.
Tayland Ulusal Astronomik Araştırma Enstitüsü’nde nazaranvli Anthony Berdeu öncülüğündeki bir astronomi grubu, yayınladıkları makalede “Elektra şu ana dek kayıt altına alınan birinci dörtlü sistem” diyor: “Bu yeni tespit, araçların fiziğini modelleyen özel bilgi azaltma ve sürece algoritmalarının kontrast hudutlarını daha da zorlayabildiğini ortaya koyuyor.”
CİNSİNİN TEK ÖRNEĞİ
Asteroitlerin daha küçük eşlikçilere sahip olması daha evvel bilinmeyen bir şey olmasa da onları tespit etmek ziyadesiyle sıkıntı. Bugüne dek kayıt altına aldığımız 1 milyon 100 binden çok asteroitten 150 adedinin en az bir uyduya sahip olduğu biliniyor.
Yaklaşık olarak 260 kilometre çapındaki Elektra, birinci kez 1873 yılında Mars ve Jüpiter içinde bulunan asteroit jenerasyonunda keşfedildi; tıpkı vakitte, ‘S/2003 (130) 1’ isimli birinci uydusu tam 130 yıl daha sonra, 2003’e dek keşfedilemedi. İkinci uydusu olan ‘S/2014 (130) 1 ise 2014 yılında keşfedildi.
Bu uyduları saptamanın biraz vakit almasının güzel bir niçini var. Asteroitler küçük ve sıklıkla solgun gök cisimleridir. Bir asteroidin yörüngesinde dönebilecek kadar küçük bir şey de daha solgun görünecek ve büyük ihtimalle ana asteroit tarafınca neredeyse büsbütün gölgede bırakılacaktır. mUydu gökcismi ne kadar küçük ve asteroide ne kadar yakınsa, onu görmek de o kadar güç olur. Bu durum, öbür yıldızların etrafında dönen ötegezegenleri direkt görmenin zorluğuyla epeyce benzeridir.
YENİ BULUNAN UYDU YALNIZCA 1.6 KİLOMETRE ÇAPINDA
S/2003 (130) 1, yalnızca 6 kilometre çapında ve Elektra’nın yörüngesinde ortalama 1300 kilometre aralıkta dönüyor; S/2014 (130) 1 ise sırf 2 kilometre çapında ve ortalama yörünge arası 500 kilometre. Yeni keşfedilen uyduya ‘S / 2014 (130) 2’ ismi verildi ve daha küçük ve daha yakın bir pozisyonda: Sırf 1,6 kilometre çapında ve ortalama 340 kilometrelik bir yörünge uzaklığında dönüyor. Bunlara ek olarak, Elektra’dan 15 bin kat daha sönük bir ışığa sahip.
Berdeu ve meslektaşları, onu bulmak için Avrupa Güney Gözlemevi’nin [ESO] Çok Büyük Teleskop’una bağlı SPHERE isimli aracın arşiv datalarını aldılar ve ham bilgilerdeki gürültüyü yüksek verimlilikte gidermek gayesiyle yeni geliştirilen bir bilgi azaltma sınırından geçirdiler. Ayrıyeten, asteroidin etrafındaki ‘hale’ ismi verilen geniş parıltıyı modellemeye ve onu imajdan çıkarmaya yardımcı olması için birtakım data sürece algoritmaları kullandılar.
Elektra’nın küçük boyutlardaki üçüncü uydusu, datalar bu süreçlerden geçirildikten daha sonra ortaya çıktı. Araştırma takımı, S/2014 (103) 2 ile irtibatlı kimi temel bilgiler edinebilse de Elektra’nın yörüngesindeki hareketine dair hâlâ epeyce fazla belirsizlik mevcut. Yanı sıra, bu sistemlerin nasıl oluştuğu konusunda da elimizde fazlaca fazla bilgi yok.
YENİ TEKNİKLER YENİ KEŞİFLERİN ÖNÜNÜ AÇACAK
Geçtiğimiz yıl gerçekleştirilen bir araştırma, Kleopatra ismi verilen bir asteroidin iki uydusunun büyük ihtimalle ana gökcismi tarafınca uzaya saçılan tozlardan meydana geldiğini ortaya çıkardı; ne var ki, bu olgunun öteki oluşum düzeneklerine nispeten ne kadar yaygın olabileceğini çabucak hemen bilmiyoruz.
Bu sistemler, bir çarpışma esnasında etrafa saçılan kayaların ve hatta asteroitin kütleçekimi alanından geçmekte olan küçük taşların yakalanmasını içerebilir. Araştırmacılar, makalelerinde “İlk dört cisimli asteroit sisteminin keşfi, bu uyduların oluşum düzeneklerini anlamanın yolunu biraz aralıyor” diyorlar. Bunlara ek olarak, kullandıkları teknikler, gelecekte yapılacak çalışmalarda, bu olguyu daha da aydınlatabilecek daha fazla asteroit uydusu bulmak için kullanılabilir.
Araştırma The Astrophysical Journal Letters isimli mecmuada yayınlandı.
Yazının özgünü Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
On dokuzuncu yüzyılda keşfedilen bir asteroit, şimdiye kadar gözlemlediğimiz en kalabalık örnek olarak kayıtlara geçti. Ona ‘130 Elektra’ ya da özetlemek gerekirse ‘Elektra’ ismi verildi ve gökbilimciler bir yahut iki değil, tam üç küçük uydu eşlikçisi ya da ayı olduğunu keşfettiler. Bu keşif onu sadece bugüne dek keşfedilen en kalabalık asteroit sistemi yapmakla kalmıyor, bununla birlikte gelecekte öbür solgun ve görülmesi güç asteroit uydularını nasıl bulabileceğimizi gösteriyor.
Tayland Ulusal Astronomik Araştırma Enstitüsü’nde nazaranvli Anthony Berdeu öncülüğündeki bir astronomi grubu, yayınladıkları makalede “Elektra şu ana dek kayıt altına alınan birinci dörtlü sistem” diyor: “Bu yeni tespit, araçların fiziğini modelleyen özel bilgi azaltma ve sürece algoritmalarının kontrast hudutlarını daha da zorlayabildiğini ortaya koyuyor.”
CİNSİNİN TEK ÖRNEĞİ
Asteroitlerin daha küçük eşlikçilere sahip olması daha evvel bilinmeyen bir şey olmasa da onları tespit etmek ziyadesiyle sıkıntı. Bugüne dek kayıt altına aldığımız 1 milyon 100 binden çok asteroitten 150 adedinin en az bir uyduya sahip olduğu biliniyor.
Yaklaşık olarak 260 kilometre çapındaki Elektra, birinci kez 1873 yılında Mars ve Jüpiter içinde bulunan asteroit jenerasyonunda keşfedildi; tıpkı vakitte, ‘S/2003 (130) 1’ isimli birinci uydusu tam 130 yıl daha sonra, 2003’e dek keşfedilemedi. İkinci uydusu olan ‘S/2014 (130) 1 ise 2014 yılında keşfedildi.
Bu uyduları saptamanın biraz vakit almasının güzel bir niçini var. Asteroitler küçük ve sıklıkla solgun gök cisimleridir. Bir asteroidin yörüngesinde dönebilecek kadar küçük bir şey de daha solgun görünecek ve büyük ihtimalle ana asteroit tarafınca neredeyse büsbütün gölgede bırakılacaktır. mUydu gökcismi ne kadar küçük ve asteroide ne kadar yakınsa, onu görmek de o kadar güç olur. Bu durum, öbür yıldızların etrafında dönen ötegezegenleri direkt görmenin zorluğuyla epeyce benzeridir.
YENİ BULUNAN UYDU YALNIZCA 1.6 KİLOMETRE ÇAPINDA
S/2003 (130) 1, yalnızca 6 kilometre çapında ve Elektra’nın yörüngesinde ortalama 1300 kilometre aralıkta dönüyor; S/2014 (130) 1 ise sırf 2 kilometre çapında ve ortalama yörünge arası 500 kilometre. Yeni keşfedilen uyduya ‘S / 2014 (130) 2’ ismi verildi ve daha küçük ve daha yakın bir pozisyonda: Sırf 1,6 kilometre çapında ve ortalama 340 kilometrelik bir yörünge uzaklığında dönüyor. Bunlara ek olarak, Elektra’dan 15 bin kat daha sönük bir ışığa sahip.
Berdeu ve meslektaşları, onu bulmak için Avrupa Güney Gözlemevi’nin [ESO] Çok Büyük Teleskop’una bağlı SPHERE isimli aracın arşiv datalarını aldılar ve ham bilgilerdeki gürültüyü yüksek verimlilikte gidermek gayesiyle yeni geliştirilen bir bilgi azaltma sınırından geçirdiler. Ayrıyeten, asteroidin etrafındaki ‘hale’ ismi verilen geniş parıltıyı modellemeye ve onu imajdan çıkarmaya yardımcı olması için birtakım data sürece algoritmaları kullandılar.
Elektra’nın küçük boyutlardaki üçüncü uydusu, datalar bu süreçlerden geçirildikten daha sonra ortaya çıktı. Araştırma takımı, S/2014 (103) 2 ile irtibatlı kimi temel bilgiler edinebilse de Elektra’nın yörüngesindeki hareketine dair hâlâ epeyce fazla belirsizlik mevcut. Yanı sıra, bu sistemlerin nasıl oluştuğu konusunda da elimizde fazlaca fazla bilgi yok.
YENİ TEKNİKLER YENİ KEŞİFLERİN ÖNÜNÜ AÇACAK
Geçtiğimiz yıl gerçekleştirilen bir araştırma, Kleopatra ismi verilen bir asteroidin iki uydusunun büyük ihtimalle ana gökcismi tarafınca uzaya saçılan tozlardan meydana geldiğini ortaya çıkardı; ne var ki, bu olgunun öteki oluşum düzeneklerine nispeten ne kadar yaygın olabileceğini çabucak hemen bilmiyoruz.
Bu sistemler, bir çarpışma esnasında etrafa saçılan kayaların ve hatta asteroitin kütleçekimi alanından geçmekte olan küçük taşların yakalanmasını içerebilir. Araştırmacılar, makalelerinde “İlk dört cisimli asteroit sisteminin keşfi, bu uyduların oluşum düzeneklerini anlamanın yolunu biraz aralıyor” diyorlar. Bunlara ek olarak, kullandıkları teknikler, gelecekte yapılacak çalışmalarda, bu olguyu daha da aydınlatabilecek daha fazla asteroit uydusu bulmak için kullanılabilir.
Araştırma The Astrophysical Journal Letters isimli mecmuada yayınlandı.
Yazının özgünü Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)