İngiltere’den getirilen çöp dağlarının Adana’da yakılması reaksiyona yol açtı. KARAR’ın mevzuyu gündeme taşımasının akabinde Etraf Bakanlığı çöp ithalatını kısıtladı. Lakin karar kağıt üstünde kaldı. Mayısta getirilen polietilen yasağı da temmuzda geri çekildi. Gelinen noktada çöp ithalatı 16 yılda 241 kat arttı. Avrupa İstatistik Kurumu datalarına nazaran Türkiye son üç yılda Avrupa’nın en çok atık ithal eden ülkesi oldu.
GETİRİLENLERİN YÜZDE 80’İ GERİ DÖNÜŞTÜRÜLEMEYEN KİRLİ PLASTİK
Geri dönüşüm oranı ise yüzde 12’de kaldı. DW’den Serkan Ocak’ın haberine göre, en hayli çöp İngiltere, Belçika ve Almanya’dan geldi. Etraf Bakanlığı eski müsteşarı Prof. Dr. Mustafa Öztürk, yakılan ya da yere gömülen atığın ıskartaya çıkan kirli plastik ya da dönüştürülemeyen ambalaj olduğunu belirtti. Öztürk “Yüzde 80’i ıskarta” dedi. Greenpeace’ten Nihan Pak de atık ithalatının sıfırlanması gerektiğini belirtti.
ÇÖP DAĞI BÜYÜYOR DEVLET GÖRMÜYOR
Avrupa’nın en epeyce atık ithal eden ülkesi pozisyonunda olan Türkiye’de giderek büyüyen geri dönüşüm sorunu çözümsüzlükle boğuşuyor. İktidar, atık ithalatına getirdiği yasağı kaldırarak krize sırtını dönmüş durumda. Uzmanlar ise geri dönüşüm bilgilerine ait şeffaflık sorununa dikkat çekerek, atık ithalatının yasaklanma daveti yapıyor.
Türkiye, atık ithalatında Avrupa’nın çöplüğüne dönmüş durumda. Birbiri arkasına yayımlanan raporlardan elde edilen datalar ile de Türkiye’nin ortasında bulunduğu tablo gözler önünde duruyor. Eurostat datalarına bakılırsa Türkiye Avrupa’dan 2019’da 580 bin ton, 2020’de 660 bin ton, 2021’de 580 bin ton atık ithal etti. Atık ithalatıyla birlikte tartışılan öbür husus ise geri dönüşüm. Türkiye geri dönüşüm konusunda ise Avrupa’da son sıralarda. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) bilgilerine bakılırsa ise Türkiye’nin geri dönüşüm oranı yalnızca yüzde 12. Türkiye’nin Avrupa’nın plastik atık ithal etmede birinci sırayı alması daha sonrası KARAR’ın gündeme taşıdığı hususa ait Ticaret Bakanlığı’nın attığı ‘polietilen eser kümesine ilişkin ithalat yasağı’ Temmuz 2021’de geri dönüşüm bölümünün itirazları ve hammadde talepleri daha sonrası kaldırıldı. Bakanlık atıkların geri dönüşebilirlik oranına yüzde 99 olma kaidesi getirdi lakin etraf örgütü Greenpeace’in araştırmaları bu kuralın sağlanmadığını ortaya koydu. Greenpeace’in Adana’nın Seyhan ilçesine bağlı Kuyumcular ve Yenidam mahallesinde, Yüreğir ilçesinin İncirlik mahallesinde ve Çukurova’nın Karahan ilçesindeki iki atık bölgesindeki çöpleri incelediği araştırmanın sonuçları da Avrupa’nın çöplüğüne dönen Türkiye’de plastik atıkların geri dönüştürülmeden yakıldığı ve yüksek derecede zehirli kimyasal oluşturduğunu ortaya çıkardı. Türkiye’nin atıklarla çabasını KARAR’a pahalandıran Greenpeace Akdeniz Biyoçeşitlilik Proje Sorumlusu Nihan Pak Ataş, Türkiye’nin şu anda atık ticaretini “hammadde ticareti” ismi altında yaptığını söylemiş ve “Hammadde ticareti denen şey aslında nasıl işlendiğini bilmediğimiz atık/çöp ticareti. özetlemek gerekirse algı oyunları” demişti.
DW’den Serkan Ocak’ın haberine göre, Etraf ve Orman Bakanlığı’nın etraftan sorumlu eski müsteşarı ve Etraf Mühendisi Prof. Dr. Mustafa Öztürk, vazifede olduğu 2004-2007 yılları içinde yaptıkları araştırmaya nazaran Türkiye’deki tüm çöplerin toplamının 34 milyon ton civarında olduğunu belirterek, bu çöplerin kaynağından ayrıştırılmaması sebebiyle geri dönüştürmenin güç olduğuna dikkat çekti. Çok sayıda Avrupa ülkesinde çöpler sıklıkla kaynağından ayrıştırılıyor. Atıklar çöp kutusuna giderken plastik, cam ve kağıt olarak ayrılıyor. Türkiye’de ise kaynağından ayrıştırma işi belediyelere bırakılmış durumda. Belediyeler de çöp ayrıştırma sürecine kâfi kaynak ayırmıyor.
Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sedat Gündoğdu’ya bakılırsa, belediyelerin kaynağından ayrıştırmaya ayırdığı bütçe yalnızca yüzde 2. Gündoğdu’nun verdiği bilgilere nazaran ise, Türkiye’de şu anda yaklaşık 5 bin geri dönüşüm tesisi bulunuyor. Bu tesisler ithal edilen atıklardan dolaylı ve dolaysız kâr elde ediyor. Öncelikle geri dönüşüm şirketlerine devlet değerli ölçüde teşvik ödüyor. Ticaret Bakanlığı’nın bilgilerine bakılırsa, yalnızca 2021 yılında geri dönüşüm işi yapan şirketlere toplamda 69 milyon TL teşvik verildi. Geri dönüştürülen plastiğin ihraç edilmesi durumunda da KDV iadesi yapılıyor. Bankalar da geri dönüşüm şirketlerine düşük faizli kredi imkanları sunuyor. Lakin Türkiye’ye gelen atıkların tamamı geri dönüşemiyor. Olağanda yasa gereği bu atıkların yüzde 99’unun geri dönüşmesi gerekiyor.
Geri dönüşüm konusunda çalışmalar yapan akademisyen Doç. Dr. Gündoğdu’ya nazaran, gerçekler maddelerle pek örtüşmüyor: İthal edilen plastik atıkların geri dönüştürülemeyen kısımları yakmaya gönderiliyor, bir kısmı da ormanların içinde gömülmüş ya da rastgele sağa sola atılmış atılmış olarak karşımıza çıkıyor. Ne kadarının bu türlü yakılıp ya da atıldığı ise tam olarak bilinmiyor. Gündoğdu, bu soruların muhataplarının “verileri toplayıp açıklamayan Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, bilgi edinme kapsamında bilgileri açıklamayan geri dönüşüm şirketleri ve bu konularda hiç bir istatistik açıklamayan TÜİK” olduğunu söylemiş oldu. Devletin ‘sıfır atık’ vizyonunun yanlış anlamlandırıldığına dikkat çeken Gündoğdu, “Sıfır atık vizyonu atığın sıfırlanması değil, atıkların kaynağından ayrıştırılması demektir. Atık demektir. Türkiye’de şu anda yalnızca poşetler fiyatlı satılıyor. Onun haricinde cam şişeler için bir makine getirildi. O da pilot olarak Etraf Bakanlığı’nın binasında deneme basamağında. Diğer da bir uygulama yok” dedi. Gündoğdu, tüm mevzuatın yanlışsız, şeffaf bir biçimde uygulanması durumunda dahi atık plastik ithalatının yapılmaması gerektiğini vurguladı.
ÇİN VE HİNDİSTAN ALMADI TÜRKİYE ATIĞA KUCAK AÇTI
Çin’in 2017’de yasak sonucu alması daha sonrası Türkiye plastik atık ithalatını gündemine aldı. Plastik atık ithalatında bir numarada yer alan Çin’de hükümet yasak sonucunı atık plastikten elde edilen geri dönüşüm gerecinin kalitesiz olması, atıkların denetimini sağlayamaması ve etrafa verilen ziyan niçiniyle aldı. Çin’den daha sonra Hindistan ve Endonezya da kısa bir süre daha sonra plastik atık ithalatını yasakladı. Çin, Hindistan ve Endonezya’nın almadığı atıkların ise son adresi Türkiye ve Vietnam üzere ülkeler oldu.
POLİETİLENE MAYISTA YASAK TEMMUZDA İPTAL
ARALIK 2019: Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafınca atık ithal eden firmaların ithalat kotası yüzde 80’den yüzde 50’ye düşürüldü.
MAYIS 2020: Türkiye, 2019’da Avrupa’nın plastik atığını almada birinci oldu. Son 15 yılda ithalatta 173 kat artış yaşandı .
OCAK 2021: Etraf ve Şehircilik Bakanlığı karışık kodlu atık ithalatına yasak getirdi. Bakanlık, sıfır atık ithalat gayesini deklare etti.
NİSAN 2021: Türkiye, 2020’de Avrupa’nın plastik atık ithal etmede birinci oldu. Son 16 yılda 241 kat artış yaşandı.
MAYIS 2021: Polietilen eser kümesine ilişkin ithalat yasaklandı. Bu yasakla yalnızca İngiltere’den ithal edilen atıkların yüzde 70’i artık ülkeye giremeyecek.
TEMMUZ 2021: Polietilen yasağı Ticaret Bakanlığı tarafınca geri çekildi. Temmuz 2021: Atığın ağırlıkça azamî yüzde 1 kontamine (kirli) olma kuralı var. Gönderilen atık yüzde 99 geri dönüşebilir olmak durumunda.
GETİRİLENLERİN YÜZDE 80’İ GERİ DÖNÜŞTÜRÜLEMEYEN KİRLİ PLASTİK
Geri dönüşüm oranı ise yüzde 12’de kaldı. DW’den Serkan Ocak’ın haberine göre, en hayli çöp İngiltere, Belçika ve Almanya’dan geldi. Etraf Bakanlığı eski müsteşarı Prof. Dr. Mustafa Öztürk, yakılan ya da yere gömülen atığın ıskartaya çıkan kirli plastik ya da dönüştürülemeyen ambalaj olduğunu belirtti. Öztürk “Yüzde 80’i ıskarta” dedi. Greenpeace’ten Nihan Pak de atık ithalatının sıfırlanması gerektiğini belirtti.
ÇÖP DAĞI BÜYÜYOR DEVLET GÖRMÜYOR
Avrupa’nın en epeyce atık ithal eden ülkesi pozisyonunda olan Türkiye’de giderek büyüyen geri dönüşüm sorunu çözümsüzlükle boğuşuyor. İktidar, atık ithalatına getirdiği yasağı kaldırarak krize sırtını dönmüş durumda. Uzmanlar ise geri dönüşüm bilgilerine ait şeffaflık sorununa dikkat çekerek, atık ithalatının yasaklanma daveti yapıyor.
Türkiye, atık ithalatında Avrupa’nın çöplüğüne dönmüş durumda. Birbiri arkasına yayımlanan raporlardan elde edilen datalar ile de Türkiye’nin ortasında bulunduğu tablo gözler önünde duruyor. Eurostat datalarına bakılırsa Türkiye Avrupa’dan 2019’da 580 bin ton, 2020’de 660 bin ton, 2021’de 580 bin ton atık ithal etti. Atık ithalatıyla birlikte tartışılan öbür husus ise geri dönüşüm. Türkiye geri dönüşüm konusunda ise Avrupa’da son sıralarda. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) bilgilerine bakılırsa ise Türkiye’nin geri dönüşüm oranı yalnızca yüzde 12. Türkiye’nin Avrupa’nın plastik atık ithal etmede birinci sırayı alması daha sonrası KARAR’ın gündeme taşıdığı hususa ait Ticaret Bakanlığı’nın attığı ‘polietilen eser kümesine ilişkin ithalat yasağı’ Temmuz 2021’de geri dönüşüm bölümünün itirazları ve hammadde talepleri daha sonrası kaldırıldı. Bakanlık atıkların geri dönüşebilirlik oranına yüzde 99 olma kaidesi getirdi lakin etraf örgütü Greenpeace’in araştırmaları bu kuralın sağlanmadığını ortaya koydu. Greenpeace’in Adana’nın Seyhan ilçesine bağlı Kuyumcular ve Yenidam mahallesinde, Yüreğir ilçesinin İncirlik mahallesinde ve Çukurova’nın Karahan ilçesindeki iki atık bölgesindeki çöpleri incelediği araştırmanın sonuçları da Avrupa’nın çöplüğüne dönen Türkiye’de plastik atıkların geri dönüştürülmeden yakıldığı ve yüksek derecede zehirli kimyasal oluşturduğunu ortaya çıkardı. Türkiye’nin atıklarla çabasını KARAR’a pahalandıran Greenpeace Akdeniz Biyoçeşitlilik Proje Sorumlusu Nihan Pak Ataş, Türkiye’nin şu anda atık ticaretini “hammadde ticareti” ismi altında yaptığını söylemiş ve “Hammadde ticareti denen şey aslında nasıl işlendiğini bilmediğimiz atık/çöp ticareti. özetlemek gerekirse algı oyunları” demişti.
DW’den Serkan Ocak’ın haberine göre, Etraf ve Orman Bakanlığı’nın etraftan sorumlu eski müsteşarı ve Etraf Mühendisi Prof. Dr. Mustafa Öztürk, vazifede olduğu 2004-2007 yılları içinde yaptıkları araştırmaya nazaran Türkiye’deki tüm çöplerin toplamının 34 milyon ton civarında olduğunu belirterek, bu çöplerin kaynağından ayrıştırılmaması sebebiyle geri dönüştürmenin güç olduğuna dikkat çekti. Çok sayıda Avrupa ülkesinde çöpler sıklıkla kaynağından ayrıştırılıyor. Atıklar çöp kutusuna giderken plastik, cam ve kağıt olarak ayrılıyor. Türkiye’de ise kaynağından ayrıştırma işi belediyelere bırakılmış durumda. Belediyeler de çöp ayrıştırma sürecine kâfi kaynak ayırmıyor.
Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sedat Gündoğdu’ya bakılırsa, belediyelerin kaynağından ayrıştırmaya ayırdığı bütçe yalnızca yüzde 2. Gündoğdu’nun verdiği bilgilere nazaran ise, Türkiye’de şu anda yaklaşık 5 bin geri dönüşüm tesisi bulunuyor. Bu tesisler ithal edilen atıklardan dolaylı ve dolaysız kâr elde ediyor. Öncelikle geri dönüşüm şirketlerine devlet değerli ölçüde teşvik ödüyor. Ticaret Bakanlığı’nın bilgilerine bakılırsa, yalnızca 2021 yılında geri dönüşüm işi yapan şirketlere toplamda 69 milyon TL teşvik verildi. Geri dönüştürülen plastiğin ihraç edilmesi durumunda da KDV iadesi yapılıyor. Bankalar da geri dönüşüm şirketlerine düşük faizli kredi imkanları sunuyor. Lakin Türkiye’ye gelen atıkların tamamı geri dönüşemiyor. Olağanda yasa gereği bu atıkların yüzde 99’unun geri dönüşmesi gerekiyor.
Geri dönüşüm konusunda çalışmalar yapan akademisyen Doç. Dr. Gündoğdu’ya nazaran, gerçekler maddelerle pek örtüşmüyor: İthal edilen plastik atıkların geri dönüştürülemeyen kısımları yakmaya gönderiliyor, bir kısmı da ormanların içinde gömülmüş ya da rastgele sağa sola atılmış atılmış olarak karşımıza çıkıyor. Ne kadarının bu türlü yakılıp ya da atıldığı ise tam olarak bilinmiyor. Gündoğdu, bu soruların muhataplarının “verileri toplayıp açıklamayan Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, bilgi edinme kapsamında bilgileri açıklamayan geri dönüşüm şirketleri ve bu konularda hiç bir istatistik açıklamayan TÜİK” olduğunu söylemiş oldu. Devletin ‘sıfır atık’ vizyonunun yanlış anlamlandırıldığına dikkat çeken Gündoğdu, “Sıfır atık vizyonu atığın sıfırlanması değil, atıkların kaynağından ayrıştırılması demektir. Atık demektir. Türkiye’de şu anda yalnızca poşetler fiyatlı satılıyor. Onun haricinde cam şişeler için bir makine getirildi. O da pilot olarak Etraf Bakanlığı’nın binasında deneme basamağında. Diğer da bir uygulama yok” dedi. Gündoğdu, tüm mevzuatın yanlışsız, şeffaf bir biçimde uygulanması durumunda dahi atık plastik ithalatının yapılmaması gerektiğini vurguladı.
ÇİN VE HİNDİSTAN ALMADI TÜRKİYE ATIĞA KUCAK AÇTI
Çin’in 2017’de yasak sonucu alması daha sonrası Türkiye plastik atık ithalatını gündemine aldı. Plastik atık ithalatında bir numarada yer alan Çin’de hükümet yasak sonucunı atık plastikten elde edilen geri dönüşüm gerecinin kalitesiz olması, atıkların denetimini sağlayamaması ve etrafa verilen ziyan niçiniyle aldı. Çin’den daha sonra Hindistan ve Endonezya da kısa bir süre daha sonra plastik atık ithalatını yasakladı. Çin, Hindistan ve Endonezya’nın almadığı atıkların ise son adresi Türkiye ve Vietnam üzere ülkeler oldu.
POLİETİLENE MAYISTA YASAK TEMMUZDA İPTAL
ARALIK 2019: Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafınca atık ithal eden firmaların ithalat kotası yüzde 80’den yüzde 50’ye düşürüldü.
MAYIS 2020: Türkiye, 2019’da Avrupa’nın plastik atığını almada birinci oldu. Son 15 yılda ithalatta 173 kat artış yaşandı .
OCAK 2021: Etraf ve Şehircilik Bakanlığı karışık kodlu atık ithalatına yasak getirdi. Bakanlık, sıfır atık ithalat gayesini deklare etti.
NİSAN 2021: Türkiye, 2020’de Avrupa’nın plastik atık ithal etmede birinci oldu. Son 16 yılda 241 kat artış yaşandı.
MAYIS 2021: Polietilen eser kümesine ilişkin ithalat yasaklandı. Bu yasakla yalnızca İngiltere’den ithal edilen atıkların yüzde 70’i artık ülkeye giremeyecek.
TEMMUZ 2021: Polietilen yasağı Ticaret Bakanlığı tarafınca geri çekildi. Temmuz 2021: Atığın ağırlıkça azamî yüzde 1 kontamine (kirli) olma kuralı var. Gönderilen atık yüzde 99 geri dönüşebilir olmak durumunda.