bencede
New member
Chris Impey
Gökbilimciler artık tertipli halde Güneş Sistemi’nin haricindeki yıldızların yörüngesinde dönen gezegenler keşfediyorlar ve bunlara ‘ötegezegenler’ diyorlar. tıpkı vakitte 2022 yazında, NASA’ya ilişkin ‘Transiting Exoplanet Survey’ (Geçiş yapan Ötegezegen Gözlem) Uydusu’nun dataları üzerinde çalışan takımlar, mesken sahibi yıldızlarının yaşanabilir bölgelerindeki yörüngelerde dönen başkalarından daha farklı olan birkaç gezegen keşfettiler.
Gezegenlerden biri Dünya’dan yüzde 30 oranında daha büyük ve yıldızının etrafındaki yörüngesini üç günden daha kısa bir müddetde tamamlıyor. Oburu Dünya’dan yüzde 70 daha büyük ve derin bir okyanus barındırıyor olabilir. Bu iki ötegezegen de üstün dünyadır; yani Dünya’dan daha büyük lakin Uranüs ve Neptün üzere buz devlerinden daha küçüktür.
Galaktik çekirdekleri, uzak galaksileri, astrobiyolojiyi ve ötegezegenleri araştıran bir astronomi profesörüyüm. Yaşama mesken sahipliği yapabilecek gezegen araştırmalarını yakından takip ediyorum.
Dünya, bilim insanlarının, hâlâ kainatta hayatı barındırdığını bildikleri yegâne yer. Ömür arayışında, Dünya’yı andıran özelliklere sahip gezegenler olan Dünya klonları (kopyaları) üzerinde ağırlaşmak mantıklı görünüyor. Buna rağmen, yapılan araştırmalar, gökbilimcilerin farklı bir gezegende ömür arayışına ait en yüksek ihtimalin, yakın vakitte bulunanlara benzeyen bir üstün dünyada bulunması olduğunu gösteriyor.
YAYGIN VE BULUNMASI KOLAY
Süper dünyaların birçok, kütlesi daha düşük olan ve Güneş’ten çok daha uzun bir ömre sahip olan ılık cüce yıldızların etrafında döner. Güneş’e misal her bir yıldız için yüzlerce ılık cüce yıldız mevcut ve bilim insanları gözlemledikleri ılık cüce yıldızların yüzde 40’ının yörüngesinde muhteşem dünyalar döndüğünü keşfettiler. Gökbilimciler bu kararı kullanarak, Samanyolu’nda sırf sıvı suyun var olabileceği yaşanabilir bölgelerde on milyarlarca harika dünya olduğunu varsayım ediyorlar. Yeryüzündeki tüm hayat biçimleri suyu kullandığı için, suyun yaşanabilirlik açısından hayati kıymete sahip olduğu düşünülüyor.
Elimizdeki projeksiyonlara baktığımızda, tüm ötegezegenlerin neredeyse üçte biri harika dünya ve bu durum onları Samanyolu’nda bulunan en yaygın ötegezegen çeşidi yapıyor. Bunların en yakın olanı, Dünya’dan sadece altı ışık yılı arada. Güneş sistemimizin, Dünya ile Neptün’ünki içinde bir kütleye sahip bir gezegene sahip olmadığı için olağandışı olduğunu dahi söyleyebiliriz.
Yaşam arayışı kelam konusu olduğunda muhteşem dünyaların kusursuz amaçlar olmasının bir başka niçini ise, Dünya boyutlarındaki gezegenlere kıyasla saptanmalarının ve incelenmelerinin hayli daha kolay olması. Gökbilimcilerin ötegezegenleri saptamak hedefiyle başvurduğu iki metot var. Bunlardan biri, bir gezegenin mesken sahibi yıldızı üzerinde yarattığı kütle çekimsel etkiyi, başkasıysa gezegen önünden geçtiği sırada bir yıldızın ışığında meydana gelen kısa periyodik kararmaları arar. Bu algılama biçimlerinin her ikisi de boyutları daha büyük olan bir gezegen üzerinde daha kolay çalışır.
SÜPER DÜNYALAR ÜSTÜN YAŞANABİLİR GEZEGENLERDİR
Alman filozof Gottfried Wilhelm Leibniz, üç yüz yıldan uzun bir süre evvel, Dünya’nın “mümkün olan tüm dünyaların en iyisi” olduğunu öne sürdü. Leibniz’in argümanı, berbatlığın niye var olduğu sorusunu ele almayı amaçlıyordu; öte yandan çağdaş astrobiyologlar, bir gezegeni hayat için elverişli hale getiren şeyin ne olduğunu sorarak misal bir sorunun peşine düştüler. Dünya’nın, mümkün olan tüm dünyaların en düzgünü olmadığı ortaya çıktı.
Dünya’daki tektonik aktivitelerde ve Güneş’in parlaklığında gerçekleşen değişimler yüzünden, iklim vakit içerisinde okyanusları kaynatan sıcaklardan gezegen çapındaki çok dondurucu bir soğuğa büründü. Dünya, 4.5 milyar yıllık geçmişinin büyük kısmında beşerler ve başka büyük boyutlu canlılar açısından yaşanmaz durumdaydı. Yapılan bilgisayar simülasyonları, Dünya’nın uzun vadeli yaşanabilirliğinin ebedi olmadığını, tersine talihin bir sonucu olduğunu ortaya koyuyor. Beşerler, yaşıyor oldukları için hakikaten de şanslılar.
Araştırmacılar, bir gezegeni yaşama ziyadesiyle elverişli kılan özelliklerin bir listesini hazırladılar. Daha büyük gezegenlerin jeolojik açıdan aktif olma ihtimali daha yüksek; bu, bilim insanlarının biyolojik evrimi destekleyeceğini düşündüğü bir özellik. Bu durumda, en yaşanabilir şartlara sahip olan gezegen kabaca Dünya’nın kütlesinin iki katına sahip ve hacmen yüzde 20 ilâ yüzde 30 daha büyük olmalı. Buna ek olarak, ışığın deniz tabanına dek hayatı beslemesi için gereğince sığ okyanuslara ve ortalama 25 santigrat derece sıcaklığa sahip olmalı. Yalıtkan bir örtü fonksiyonu bakılırsan, Dünya’nınkinden daha kalın bir atmosfer barındırmalı. Son olarak da buna misal bir gezegen, gelişime daha uzun bir vakit tanıyacak, Güneş’ten daha yaşlı bir yıldızın yörüngesinde dönmeli ve onu kozmik ışınıma karşı koruyan kuvvetli bir manyetik alana sahip olmalı. Bilim insanları, bu özelliklerin bir ortaya gelmesinin bir gezegeni muhteşem yaşanabilir hale getireceğini düşünüyorlar.
Tanım itibariyle, ‘süper dünyalar’ üstün yaşanabilir bir gezegenin bir fazlaca özelliğini bünyesinde barındırırlar. Gökbilimciler, günümüze dek, mümkün olan tüm dünyaların en yeterlisi olmasa bile, teorik olarak Dünya’dan daha yaşanabilir olan iki düzine üstün dünya ötegezegeni keşfettiler.
Son devirde yaşama elverişli gezegenler listesine heyecan verici bir katkı gerçekleşti. Gökbilimciler, yıldız sistemlerinden dışarı atılan ötegezegenler keşfetmeye başladılar ve bunlardan milyarlarcası Samanyolu’nda geziniyor olabilir. Şayet bir harika dünya yıldız sisteminden atılmış ve ağır bir atmosfer ile sulu bir yüzeye sahipse, on milyarlarca yıl boyunca hayatı devam ettirebilir; kelam konusu hayat, Dünya’daki hayatın Güneş ölmedilk evvel devam edebileceği vakit aralığından hayli daha uzun mühlet devam edebilir.
SÜPER DÜNYALARDA HAYAT SAPTAMAK
Uzak ötegezegenlerdeki (olası) hayatı tespit edebilmek için, gökbilimciler biyo-imzaları, yani bir gezegenin atmosferinde tespit edilebilen biyolojik yan eserleri ararlar.
NASA’ya ilişkin James Webb Uzay Teleskobu, gökbilimcilerin ötegezegenleri keşfetmesindilk evvel tasarlanmıştı; bu sebeple, teleskop ötegezegen araştırmaları için tasarlanmadı. bir daha de bu araştırmanın bir kısmını gerçekleştirebiliyor ve operasyonlarının birinci yılı içerisinde potansiyel açıdan yaşama elverişli olan iki üstün dünyayı gözlemlemesi planlanıyor. Son birkaç yıl içerisinde keşfedilen devasa okyanusların yanı sıra bu yaz keşfedilen gezegenleri barındıran bir öbür harika dünya kümesi de James Webb için kuvvetli maksatlar olacak.
Ne var ki ötegezegenlerin atmosferlerinde ömür belirtileri bulmak kelam hususuysa, en büyük talih, 39 metrelik Son Derece Büyük Teleskop, Otuz Metrelik Teleskop ve 24.5 metrelik Dev Magellan Teleskopu üzere yeni jenerasyon devasa, yer tabanlı teleskoplarla ayağımıza gelecek. Bu teleskopların tamamı şu anda üretim kademesinde ve önümüzdeki sekiz yıllık periyodun sonunda data toplamaya başlayacak.
Gökbilimciler, hayat bileşenlerinin orada olduğunu biliyorlar ancak yaşanabilirlik, hayatın var olduğu manasına gelmiyor. Araştırmacılar öteki bir yerde ömür ispatı bulana dek, Dünya’daki hayatın eşsiz bir kaza olarak kalması mümkün. Yaşama elverişli bir gezegenin ömür belirtileri göstermemesinin bir fazlaca niçini olsa bile, şayet gökbilimciler önümüzdeki senelerda bu muhteşem yaşanabilir muhteşem dünyalara bakıp hiç bir şey bulamazlarsa, insanlık, kozmosun ıssız bir yer olduğu sonucuna ulaşmak zorunda kalabilir.
Yazının özgünü astronomy.com sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gökbilimciler artık tertipli halde Güneş Sistemi’nin haricindeki yıldızların yörüngesinde dönen gezegenler keşfediyorlar ve bunlara ‘ötegezegenler’ diyorlar. tıpkı vakitte 2022 yazında, NASA’ya ilişkin ‘Transiting Exoplanet Survey’ (Geçiş yapan Ötegezegen Gözlem) Uydusu’nun dataları üzerinde çalışan takımlar, mesken sahibi yıldızlarının yaşanabilir bölgelerindeki yörüngelerde dönen başkalarından daha farklı olan birkaç gezegen keşfettiler.
Gezegenlerden biri Dünya’dan yüzde 30 oranında daha büyük ve yıldızının etrafındaki yörüngesini üç günden daha kısa bir müddetde tamamlıyor. Oburu Dünya’dan yüzde 70 daha büyük ve derin bir okyanus barındırıyor olabilir. Bu iki ötegezegen de üstün dünyadır; yani Dünya’dan daha büyük lakin Uranüs ve Neptün üzere buz devlerinden daha küçüktür.
Galaktik çekirdekleri, uzak galaksileri, astrobiyolojiyi ve ötegezegenleri araştıran bir astronomi profesörüyüm. Yaşama mesken sahipliği yapabilecek gezegen araştırmalarını yakından takip ediyorum.
Dünya, bilim insanlarının, hâlâ kainatta hayatı barındırdığını bildikleri yegâne yer. Ömür arayışında, Dünya’yı andıran özelliklere sahip gezegenler olan Dünya klonları (kopyaları) üzerinde ağırlaşmak mantıklı görünüyor. Buna rağmen, yapılan araştırmalar, gökbilimcilerin farklı bir gezegende ömür arayışına ait en yüksek ihtimalin, yakın vakitte bulunanlara benzeyen bir üstün dünyada bulunması olduğunu gösteriyor.
YAYGIN VE BULUNMASI KOLAY
Süper dünyaların birçok, kütlesi daha düşük olan ve Güneş’ten çok daha uzun bir ömre sahip olan ılık cüce yıldızların etrafında döner. Güneş’e misal her bir yıldız için yüzlerce ılık cüce yıldız mevcut ve bilim insanları gözlemledikleri ılık cüce yıldızların yüzde 40’ının yörüngesinde muhteşem dünyalar döndüğünü keşfettiler. Gökbilimciler bu kararı kullanarak, Samanyolu’nda sırf sıvı suyun var olabileceği yaşanabilir bölgelerde on milyarlarca harika dünya olduğunu varsayım ediyorlar. Yeryüzündeki tüm hayat biçimleri suyu kullandığı için, suyun yaşanabilirlik açısından hayati kıymete sahip olduğu düşünülüyor.
Elimizdeki projeksiyonlara baktığımızda, tüm ötegezegenlerin neredeyse üçte biri harika dünya ve bu durum onları Samanyolu’nda bulunan en yaygın ötegezegen çeşidi yapıyor. Bunların en yakın olanı, Dünya’dan sadece altı ışık yılı arada. Güneş sistemimizin, Dünya ile Neptün’ünki içinde bir kütleye sahip bir gezegene sahip olmadığı için olağandışı olduğunu dahi söyleyebiliriz.
Yaşam arayışı kelam konusu olduğunda muhteşem dünyaların kusursuz amaçlar olmasının bir başka niçini ise, Dünya boyutlarındaki gezegenlere kıyasla saptanmalarının ve incelenmelerinin hayli daha kolay olması. Gökbilimcilerin ötegezegenleri saptamak hedefiyle başvurduğu iki metot var. Bunlardan biri, bir gezegenin mesken sahibi yıldızı üzerinde yarattığı kütle çekimsel etkiyi, başkasıysa gezegen önünden geçtiği sırada bir yıldızın ışığında meydana gelen kısa periyodik kararmaları arar. Bu algılama biçimlerinin her ikisi de boyutları daha büyük olan bir gezegen üzerinde daha kolay çalışır.
SÜPER DÜNYALAR ÜSTÜN YAŞANABİLİR GEZEGENLERDİR
Alman filozof Gottfried Wilhelm Leibniz, üç yüz yıldan uzun bir süre evvel, Dünya’nın “mümkün olan tüm dünyaların en iyisi” olduğunu öne sürdü. Leibniz’in argümanı, berbatlığın niye var olduğu sorusunu ele almayı amaçlıyordu; öte yandan çağdaş astrobiyologlar, bir gezegeni hayat için elverişli hale getiren şeyin ne olduğunu sorarak misal bir sorunun peşine düştüler. Dünya’nın, mümkün olan tüm dünyaların en düzgünü olmadığı ortaya çıktı.
Dünya’daki tektonik aktivitelerde ve Güneş’in parlaklığında gerçekleşen değişimler yüzünden, iklim vakit içerisinde okyanusları kaynatan sıcaklardan gezegen çapındaki çok dondurucu bir soğuğa büründü. Dünya, 4.5 milyar yıllık geçmişinin büyük kısmında beşerler ve başka büyük boyutlu canlılar açısından yaşanmaz durumdaydı. Yapılan bilgisayar simülasyonları, Dünya’nın uzun vadeli yaşanabilirliğinin ebedi olmadığını, tersine talihin bir sonucu olduğunu ortaya koyuyor. Beşerler, yaşıyor oldukları için hakikaten de şanslılar.
Araştırmacılar, bir gezegeni yaşama ziyadesiyle elverişli kılan özelliklerin bir listesini hazırladılar. Daha büyük gezegenlerin jeolojik açıdan aktif olma ihtimali daha yüksek; bu, bilim insanlarının biyolojik evrimi destekleyeceğini düşündüğü bir özellik. Bu durumda, en yaşanabilir şartlara sahip olan gezegen kabaca Dünya’nın kütlesinin iki katına sahip ve hacmen yüzde 20 ilâ yüzde 30 daha büyük olmalı. Buna ek olarak, ışığın deniz tabanına dek hayatı beslemesi için gereğince sığ okyanuslara ve ortalama 25 santigrat derece sıcaklığa sahip olmalı. Yalıtkan bir örtü fonksiyonu bakılırsan, Dünya’nınkinden daha kalın bir atmosfer barındırmalı. Son olarak da buna misal bir gezegen, gelişime daha uzun bir vakit tanıyacak, Güneş’ten daha yaşlı bir yıldızın yörüngesinde dönmeli ve onu kozmik ışınıma karşı koruyan kuvvetli bir manyetik alana sahip olmalı. Bilim insanları, bu özelliklerin bir ortaya gelmesinin bir gezegeni muhteşem yaşanabilir hale getireceğini düşünüyorlar.
Tanım itibariyle, ‘süper dünyalar’ üstün yaşanabilir bir gezegenin bir fazlaca özelliğini bünyesinde barındırırlar. Gökbilimciler, günümüze dek, mümkün olan tüm dünyaların en yeterlisi olmasa bile, teorik olarak Dünya’dan daha yaşanabilir olan iki düzine üstün dünya ötegezegeni keşfettiler.
Son devirde yaşama elverişli gezegenler listesine heyecan verici bir katkı gerçekleşti. Gökbilimciler, yıldız sistemlerinden dışarı atılan ötegezegenler keşfetmeye başladılar ve bunlardan milyarlarcası Samanyolu’nda geziniyor olabilir. Şayet bir harika dünya yıldız sisteminden atılmış ve ağır bir atmosfer ile sulu bir yüzeye sahipse, on milyarlarca yıl boyunca hayatı devam ettirebilir; kelam konusu hayat, Dünya’daki hayatın Güneş ölmedilk evvel devam edebileceği vakit aralığından hayli daha uzun mühlet devam edebilir.
SÜPER DÜNYALARDA HAYAT SAPTAMAK
Uzak ötegezegenlerdeki (olası) hayatı tespit edebilmek için, gökbilimciler biyo-imzaları, yani bir gezegenin atmosferinde tespit edilebilen biyolojik yan eserleri ararlar.
NASA’ya ilişkin James Webb Uzay Teleskobu, gökbilimcilerin ötegezegenleri keşfetmesindilk evvel tasarlanmıştı; bu sebeple, teleskop ötegezegen araştırmaları için tasarlanmadı. bir daha de bu araştırmanın bir kısmını gerçekleştirebiliyor ve operasyonlarının birinci yılı içerisinde potansiyel açıdan yaşama elverişli olan iki üstün dünyayı gözlemlemesi planlanıyor. Son birkaç yıl içerisinde keşfedilen devasa okyanusların yanı sıra bu yaz keşfedilen gezegenleri barındıran bir öbür harika dünya kümesi de James Webb için kuvvetli maksatlar olacak.
Ne var ki ötegezegenlerin atmosferlerinde ömür belirtileri bulmak kelam hususuysa, en büyük talih, 39 metrelik Son Derece Büyük Teleskop, Otuz Metrelik Teleskop ve 24.5 metrelik Dev Magellan Teleskopu üzere yeni jenerasyon devasa, yer tabanlı teleskoplarla ayağımıza gelecek. Bu teleskopların tamamı şu anda üretim kademesinde ve önümüzdeki sekiz yıllık periyodun sonunda data toplamaya başlayacak.
Gökbilimciler, hayat bileşenlerinin orada olduğunu biliyorlar ancak yaşanabilirlik, hayatın var olduğu manasına gelmiyor. Araştırmacılar öteki bir yerde ömür ispatı bulana dek, Dünya’daki hayatın eşsiz bir kaza olarak kalması mümkün. Yaşama elverişli bir gezegenin ömür belirtileri göstermemesinin bir fazlaca niçini olsa bile, şayet gökbilimciler önümüzdeki senelerda bu muhteşem yaşanabilir muhteşem dünyalara bakıp hiç bir şey bulamazlarsa, insanlık, kozmosun ıssız bir yer olduğu sonucuna ulaşmak zorunda kalabilir.
Yazının özgünü astronomy.com sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)