Kargoda yaşanan çekler niçiniyle iş dünyasında gün geçtikçe mağduriyet yaşanıyor. Kargo çalışanı-paravan şirket-hukuki yollar üçgeninde kurulan işbirlikleri ile ‘kayıp’ tutanağı tutulan çekler, çeki ele geçirenler tarafınca haciz süreci uygulanarak yasal yollardan tahsil ediliyor. Yaşanan bu durum karşısında asıl alacaklılar ise ortada kalıyor.
Dünya’dan Zehra Oruç Gültaş’ın haberine gore; Son periyotta sıkça görülen hadiselerle ilgili olarak açıklamada bulunan hukukçular, Türk Ticaret Kanunu’nun ‘rızası haricinde elinden çıkmış’ çekler ve kambiyo vasfındaki dokümanlarla ilgili güzel niyetli şahısları ve bununla birlikte hırsızları koruduğunu vurguladı.
Kargo şirketlerinin çek gönderileri kabul etmediğini ve kayıplardan da sorumlu tutulmadığının altını çizen hukukçular iş beşerlerine ‘alacağınızı alamama ihtimaliniz çok yüksek’ ikazında bulundu.
“Hiç kimseye tebligat göndermeden, çek üzerinde ismi bulunan borçlulara karşı hacze gitme hakkına sahip oluyor”
Avukat Hüseyin Acarbay, ülke çapında faaliyet gösteren işletmelerin çekleri, kent haricinde borçlu bulundukları müşterilerine kargo yolu ile gönderdiklerini belirterek “Bursalı bir müvekkilimiz, İstanbul’da bulunan bir müşterisine çekini kargo firması ile veriyor. Ortadan birkaç gün geçtikten daha sonra kargosunun kaybolduğunu öğreniyor ve bize başvuruyor. Bu durumda tüzel mevzuat; çekin, kişinin yahut şirketin isteğiyle elinden çıktığında kaybolduğunda, çek iptali davasını öngörüyor.
Biz mahkemeye çek iptali davası açıyoruz ve mahkeme çek gününe kadar gerekli ilanları yapıp, çekin iptaline karar veriyor. Fakat bu çek vadesi gelene kadar bankaya ibraz edildiği anda işin rengi değişiyor” diyen Acarbey şu biçimde devam etti; “Çünkü çeki bulan kişi, her ne kadar bu çek hakkında Cumhuriyet Savcılığı’na hata duyurusunda da bulunulsa, Ticaret Mahkemesi’ne çek iptali davası da açılsa, hatta mahkeme tarafınca çeke ödeme yasağı dahi konulsa çeki bankaya ibraz eden yani bulan kişi bu çeki ibraza koyup, yasal süreyi beklemeden Ticaret Mahkemesi’nden İhtiyati Haciz sonucu alıp, hiç kimseye tebligat göndermeden, direkt çek üzerinde ismi bulunan tüm borçlulara karşı hacze gitme hakkına sahip oluyor.” dedi.
“Kanun hırsızları da koruyor”
Sistemin Kargo çalışanı-paravan şirket- türel yollar üçgeninde organize bir biçimde yürütüldüğünü ‘çete’ sözü ile ileri süren Acarbay, ‘çek hırsızları’nın korunduğunu vurgulayarak çeki çalan şahısların uyguladığı prosedür hakkında şunları söylemiş oldu:
“Kanun metni zatenız ‘iyi niyeti’ korur lakin buradaki açık ile maalesef ‘kötü niyetli’ olanları da koruyor. İş insanı çeki kargoyla gönderiyor. Kargo firmasında çalışan bir kişi bu çekleri aygıtla yahut el yordamıyla tespit ediyor. Çeki ‘kaybolduğu tutanağı’ tuttuktan daha sonra alıyor ve ilgili şirket, hukuk ofisi yahut işbirlikçisine gönderiyor. Onlar da paravan şirketlere ciro ediyor ve daha sonrasında bu iş icraya kadar dayanıyor. Çünkü çeki keşide eden temel borçlu kendisine yapılan haciz baskısı ile para tahsiline gelindiğinde ticari prestijini da düşünerek, çabucak ödemeyi yapıyor. ötürüsıyla alacaklı kişi yahut işletme, paranın ödendiği şirket gayri aktifi olduğu için çeki kaybeden olarak davayı kazanmış olsa bile parayı geri alamıyor.”
“Çekler artık vade aracı olarak kullanılmaya başlandı”
Çeklerin günümüzde kullanım emelinden çıktığını ve vade aracı olarak kullanılmaya başlandığını tabir eden Avukat Altan Aydın da, bu durumun çeklerin muhtemel kaybolma durumunda keşide tarihleri ileri tarihler olduğu için işletmeler açısından ziyana sebep olduğunu bildirerek şunları lisana getirdi:
“Çek kaybolduğu vakit çek üzerinde son hak sahibi olan kişi, çek iptali davası açabilir, mahkemece uygun teminat karşılığında çekin kayıtlı olduğu bankaya ilgili çeke önlem konulduğuna dair yazı gönderilir. Mahkemece konulan önlem, ilgili çekin keşide tarihi geldiğinde, bankaya ibrazında bir mani teşkil etmemektedir. Yalnızca taraf bankaca ilgili önlem niçiniyle ödenemediğine dair çekin gerisine yazı şerh düşülür. Aslında çek hakikaten haklı alacaklıların elindeyse yahut hakikaten kayboldu ise bir sorun değilken, makus niyetli şahısların eline geçtiği takdirde sorun oluşturur. Şöyle ki; çekin gerisine bankaca önlem yazısı yazılması, haksız olarak çeki elinde bulunduran kişinin ihtiyati haciz sonucu almasına mani değildir”
“Mevzuata uyulmaması suistimallere davetiye çıkarıyor”
Yaşanan durumunun ‘taşımacılık mevzuata uyulmamasından kaynaklanan bir mağduriyet’ olduğunu kaydeden Kolcuoğlu Demirkan Koçaklı’nın yönetici ortağı Dr. Av. Umut Kolcuoğlu ise şunları söylemiş oldu:
Çek dahil değerli evrakların, kargo şirketleri tarafınca taşınmasından kaynaklanabilecek riskleri önbakılırsan nakliyat mevzuatı, bu riskleri halihazırda bertaraf ediyor. Mevzuata nazaran kargo şirketleri, çekleri fakat pahaları bildirilmiş ve sigortalı olarak gönderilmeleri kaidesiyle kabul edebiliyor. o vakit de çeklerin kaybolmasından kaynaklanan riski sigorta şirketleri üstlenmiş oluyor. Uygulamada da kargo şirketleri, şablon mukavelelerinde çek dahil değerli evrakları taşımayacaklarını, bunların kaybolmasından sorumlu olmayacaklarını öngörüyor. Kargo şirketleri, çekleri, lakin mevzuatın aradığı özel koşulların sağlanması halinde, başka bir tabirle kıymetlerinin bildirilmesi ve sigortalı olarak gönderilmeleri kaidesiyle taşımayı kabul ediyor.
Buna karşın tacirlerin, gönderilerinin içeriği hakkında bilgi vermediklerini ve çeklerini kargo şirketlerine taşıttırdıklarını anlıyoruz. Bu ise kargo şirketleriyle mukavelelerine karşıtlık teşkil ediyor. Çeklerin kaybolması halinde ise kargo şirketlerinin kanunen ve sözleşmesel olarak bundan sorumluluğu bulunmuyor. Başka bir deyişle mağduriyete tacirlerin sözleşmesel yükümlülüklerine uygun davranmaması yol açıyor. Uygulamada çekler, yalnızca bugün değil öteden beri ileri tarihindeki olarak düzenleniyor. Çekler kargo şirketi tarafınca taşınırken kaybolursa, bu çeklerin iptalinin ve bankanın bu çekleri ödemekten men edilmesinin talep edilmesi gerekiyor.
hal bu türlü olunca çeklerin ileri tarihindeki olarak düzenlenmiş olması lehe bir durum yaratıyor zira çekleri ele geçiren makûs niyetli kişi, bu tarihtilk evvel bu çekleri kanun gereği bankaya sunamıyor, o tarihin gelmesini beklemesi gerekiyor. Ortada geçen müddette de mahkemeden bankayı çekleri ödemekten men eden sonucun alınması mümkün oluyor. Lakin bu da maalesef tüm riskleri bertaraf etmiyor. Çekleri ele geçiren makus niyetli şahıslar, çeklerin ödenmemiş bulunmasına dayanarak ödemeden men sonucu olsa da ihtiyati haciz talep edebiliyor ve bu da mağduriyete sebep olabiliyor. Tüm bunları bir ortada değerlendirince, burada nakliyecilik mevzuatından kaynaklanan değil bu mevzuata uyulmamasından kaynaklanan bir mağduriyet olduğu anlaşılıyor.”
Dünya’dan Zehra Oruç Gültaş’ın haberine gore; Son periyotta sıkça görülen hadiselerle ilgili olarak açıklamada bulunan hukukçular, Türk Ticaret Kanunu’nun ‘rızası haricinde elinden çıkmış’ çekler ve kambiyo vasfındaki dokümanlarla ilgili güzel niyetli şahısları ve bununla birlikte hırsızları koruduğunu vurguladı.
Kargo şirketlerinin çek gönderileri kabul etmediğini ve kayıplardan da sorumlu tutulmadığının altını çizen hukukçular iş beşerlerine ‘alacağınızı alamama ihtimaliniz çok yüksek’ ikazında bulundu.
“Hiç kimseye tebligat göndermeden, çek üzerinde ismi bulunan borçlulara karşı hacze gitme hakkına sahip oluyor”
Avukat Hüseyin Acarbay, ülke çapında faaliyet gösteren işletmelerin çekleri, kent haricinde borçlu bulundukları müşterilerine kargo yolu ile gönderdiklerini belirterek “Bursalı bir müvekkilimiz, İstanbul’da bulunan bir müşterisine çekini kargo firması ile veriyor. Ortadan birkaç gün geçtikten daha sonra kargosunun kaybolduğunu öğreniyor ve bize başvuruyor. Bu durumda tüzel mevzuat; çekin, kişinin yahut şirketin isteğiyle elinden çıktığında kaybolduğunda, çek iptali davasını öngörüyor.
Biz mahkemeye çek iptali davası açıyoruz ve mahkeme çek gününe kadar gerekli ilanları yapıp, çekin iptaline karar veriyor. Fakat bu çek vadesi gelene kadar bankaya ibraz edildiği anda işin rengi değişiyor” diyen Acarbey şu biçimde devam etti; “Çünkü çeki bulan kişi, her ne kadar bu çek hakkında Cumhuriyet Savcılığı’na hata duyurusunda da bulunulsa, Ticaret Mahkemesi’ne çek iptali davası da açılsa, hatta mahkeme tarafınca çeke ödeme yasağı dahi konulsa çeki bankaya ibraz eden yani bulan kişi bu çeki ibraza koyup, yasal süreyi beklemeden Ticaret Mahkemesi’nden İhtiyati Haciz sonucu alıp, hiç kimseye tebligat göndermeden, direkt çek üzerinde ismi bulunan tüm borçlulara karşı hacze gitme hakkına sahip oluyor.” dedi.
“Kanun hırsızları da koruyor”
Sistemin Kargo çalışanı-paravan şirket- türel yollar üçgeninde organize bir biçimde yürütüldüğünü ‘çete’ sözü ile ileri süren Acarbay, ‘çek hırsızları’nın korunduğunu vurgulayarak çeki çalan şahısların uyguladığı prosedür hakkında şunları söylemiş oldu:
“Kanun metni zatenız ‘iyi niyeti’ korur lakin buradaki açık ile maalesef ‘kötü niyetli’ olanları da koruyor. İş insanı çeki kargoyla gönderiyor. Kargo firmasında çalışan bir kişi bu çekleri aygıtla yahut el yordamıyla tespit ediyor. Çeki ‘kaybolduğu tutanağı’ tuttuktan daha sonra alıyor ve ilgili şirket, hukuk ofisi yahut işbirlikçisine gönderiyor. Onlar da paravan şirketlere ciro ediyor ve daha sonrasında bu iş icraya kadar dayanıyor. Çünkü çeki keşide eden temel borçlu kendisine yapılan haciz baskısı ile para tahsiline gelindiğinde ticari prestijini da düşünerek, çabucak ödemeyi yapıyor. ötürüsıyla alacaklı kişi yahut işletme, paranın ödendiği şirket gayri aktifi olduğu için çeki kaybeden olarak davayı kazanmış olsa bile parayı geri alamıyor.”
“Çekler artık vade aracı olarak kullanılmaya başlandı”
Çeklerin günümüzde kullanım emelinden çıktığını ve vade aracı olarak kullanılmaya başlandığını tabir eden Avukat Altan Aydın da, bu durumun çeklerin muhtemel kaybolma durumunda keşide tarihleri ileri tarihler olduğu için işletmeler açısından ziyana sebep olduğunu bildirerek şunları lisana getirdi:
“Çek kaybolduğu vakit çek üzerinde son hak sahibi olan kişi, çek iptali davası açabilir, mahkemece uygun teminat karşılığında çekin kayıtlı olduğu bankaya ilgili çeke önlem konulduğuna dair yazı gönderilir. Mahkemece konulan önlem, ilgili çekin keşide tarihi geldiğinde, bankaya ibrazında bir mani teşkil etmemektedir. Yalnızca taraf bankaca ilgili önlem niçiniyle ödenemediğine dair çekin gerisine yazı şerh düşülür. Aslında çek hakikaten haklı alacaklıların elindeyse yahut hakikaten kayboldu ise bir sorun değilken, makus niyetli şahısların eline geçtiği takdirde sorun oluşturur. Şöyle ki; çekin gerisine bankaca önlem yazısı yazılması, haksız olarak çeki elinde bulunduran kişinin ihtiyati haciz sonucu almasına mani değildir”
“Mevzuata uyulmaması suistimallere davetiye çıkarıyor”
Yaşanan durumunun ‘taşımacılık mevzuata uyulmamasından kaynaklanan bir mağduriyet’ olduğunu kaydeden Kolcuoğlu Demirkan Koçaklı’nın yönetici ortağı Dr. Av. Umut Kolcuoğlu ise şunları söylemiş oldu:
Çek dahil değerli evrakların, kargo şirketleri tarafınca taşınmasından kaynaklanabilecek riskleri önbakılırsan nakliyat mevzuatı, bu riskleri halihazırda bertaraf ediyor. Mevzuata nazaran kargo şirketleri, çekleri fakat pahaları bildirilmiş ve sigortalı olarak gönderilmeleri kaidesiyle kabul edebiliyor. o vakit de çeklerin kaybolmasından kaynaklanan riski sigorta şirketleri üstlenmiş oluyor. Uygulamada da kargo şirketleri, şablon mukavelelerinde çek dahil değerli evrakları taşımayacaklarını, bunların kaybolmasından sorumlu olmayacaklarını öngörüyor. Kargo şirketleri, çekleri, lakin mevzuatın aradığı özel koşulların sağlanması halinde, başka bir tabirle kıymetlerinin bildirilmesi ve sigortalı olarak gönderilmeleri kaidesiyle taşımayı kabul ediyor.
Buna karşın tacirlerin, gönderilerinin içeriği hakkında bilgi vermediklerini ve çeklerini kargo şirketlerine taşıttırdıklarını anlıyoruz. Bu ise kargo şirketleriyle mukavelelerine karşıtlık teşkil ediyor. Çeklerin kaybolması halinde ise kargo şirketlerinin kanunen ve sözleşmesel olarak bundan sorumluluğu bulunmuyor. Başka bir deyişle mağduriyete tacirlerin sözleşmesel yükümlülüklerine uygun davranmaması yol açıyor. Uygulamada çekler, yalnızca bugün değil öteden beri ileri tarihindeki olarak düzenleniyor. Çekler kargo şirketi tarafınca taşınırken kaybolursa, bu çeklerin iptalinin ve bankanın bu çekleri ödemekten men edilmesinin talep edilmesi gerekiyor.
hal bu türlü olunca çeklerin ileri tarihindeki olarak düzenlenmiş olması lehe bir durum yaratıyor zira çekleri ele geçiren makûs niyetli kişi, bu tarihtilk evvel bu çekleri kanun gereği bankaya sunamıyor, o tarihin gelmesini beklemesi gerekiyor. Ortada geçen müddette de mahkemeden bankayı çekleri ödemekten men eden sonucun alınması mümkün oluyor. Lakin bu da maalesef tüm riskleri bertaraf etmiyor. Çekleri ele geçiren makus niyetli şahıslar, çeklerin ödenmemiş bulunmasına dayanarak ödemeden men sonucu olsa da ihtiyati haciz talep edebiliyor ve bu da mağduriyete sebep olabiliyor. Tüm bunları bir ortada değerlendirince, burada nakliyecilik mevzuatından kaynaklanan değil bu mevzuata uyulmamasından kaynaklanan bir mağduriyet olduğu anlaşılıyor.”