bencede
New member
Bern Üniversitesi
Bern Üniversitesi öncülüğündeki milletlerarası araştırma takımı, bir kırmızı cüce yıldızın yörüngesinde dönen alt-Neptün tipi bir ötegezegen keşfetti. Yapılan keşif, Meksika’da bulunan SAINT-EX gözlemevinin sürdürdüğü müşahedeler yardımıyla de gerçekleştirildi. SAINT-EX, Bern Üniversitesi’ne bağlı Uzay ve Yaşanabilirlik Merkezi (CSH) ile NCCR Gezegen Araştırmalarında Ulusal Yetkinlik Merkezi’nin de dahil olduğu bir konsorsiyum tarafınca yönetiliyor.
‘Kırmızı cüceler’ küçük boyutlara sahip yıldızlardır ve bu sebeple Güneş’ten çok daha soğukturlar. Buna emsal yıldızların etrafında, yıldızına Güneş sistemimizdekilerden epeyce daha yakın olan gezegenlerde dahi sıvı su bulunması mümkündür. Bir ötegezegen ile yıldızı içindeki uzaklık, tespit süreci açısından büyük ehemmiyete sahip bir etkendir: Bir gezegen konut sahibi yıldızına ne kadar yakınsa, tespit edilme mümkünlüğü da o derecede yüksek olur.
Geçtiğimiz günlerde Astronomy and Astrophysics isimli mecmuada yayınlanan bir araştırmada, Bern Üniversitesi CSH Uzay ve Yaşanabilirlik Merkezi’nden Dr. Nicole Schanche öncülüğündeki araştırmacılar, yakınlarda bulunan bir kırmızı cücenin etrafında dönen ve TOI-2257 b ismi verdikleri bir ötegezegen keşfettiklerini duyurdular. Nicole Schanche, hem de Bern Üniversitesi’nin Cenevre Üniversitesi ile birlikte yürüttüğü Araştırma Gezegenlerinde Ulusal Yetkinlik Merkezi’nin bir üyesi.
TAHLİLİN BİR KESİMİ OLAN ÖZEL TELESKOP
Güneş sistemimizden epeyce uzakta bulunan öte gezegenler direkt doğruya teleskopla görülemezler; çünkü fazlaca küçüktürler ve ışığı epey az yansıtırlar. Lakin, araştırmacılar, gibisi gezegenleri tespit etmeyi amaçlayan tek taraflı bir transit usulü kullanıyorlar. Bu metot, gezegenler bir yıldızın önünden geçtiği sırada yıldızın parlaklığında yaşanan düşüşleri bakılırsabilmek maksadıyla teleskop kullanmasını içeriyor. Yıldızın parlaklığında yaşanan düşüşlerle ilgili yenidenlanan müşahedeler, gezegenin yıldızın etrafındaki yörünge dönemine dair kesin ölçümler sağlar ve geçişin derinliği, araştırmacıların gezegenin çapını belirlemesine imkân tanır. Radyal sürat ölçümlerinin kullanması üzere diğer metotlarla hesaplanan gezegen kütle iddialarıyla birleştirildiğinde, gezegenin ne kadar yoğunluğa sahip olduğu hesaplanabilir.
‘TOI-2257 b’ isimli gezegen, başlangıçta NASA’nın ‘Transiting Exoplanet Survey Satellite’, yani özetlemek gerekirse TESS isimli uzay teleskobundan sağlanan datalarla tanımlandı. Toplam dört ay müddetince küçük bir yıldız gözlemlendi; lakin müşahedeler içinde kalan boşluklar, parlaklıktaki azalmanın 176, 88, 59, 44 yahut 35 günlük bir yörüngeye sahip bir gezegenin [yıldızın bize dönük yüzünden] geçişiyle açıklanıp açıklanamayacağının bariz olmadığı manasına geliyordu.
Las Cumbres Gözlemevi Global Teleskopu ile yıldız üzerinde yapılan müşahedeler, ondan sonrasında 59 günlük yörünge dönemine sahip bir gezegenin parlaklıkta düşüşe yol açma ihtimalini dışladı. Nicole Schanche, “Ardından, 35 günlük bir yörünge mühletinin olası olup olmadığını öğrenmek istedik” diye izah ediyor.
CSH ve NCCR PlanetS tarafınca birlikte yönetim edilen ve Meksika’da bulunan SAINT-EX teleskopu, kırmızı cüceleri ve gezegenlerini daha detaylı biçimde incelemek hedefiyle özel olarak tasarlandı. Proje, tanınmış müellif, şair ve havacı Antoine de Saint-Exupéry’yi (Saint-Ex) onurlandırmak hedefiyle bu biçimde isimlendirildi. SAINT-EX, TOI-2257 b’nin kısmi geçişini gözlemledi ve ötegezegenin yıldızının etrafındaki 35 günlük yörünge dönemini tam olarak doğrulayabildi. Data sürece sürecinde yer alan ve CSH’de nazaranv yapan araştırma ortak muharriri Robert Wells, “35 gün daha sonra SAINT-EX, sistemin özellikleri hakkında bize daha fazla bilgi sağlayacak halde geçişin tamamını gözlemleyebildi” diyor.
SİSTEMSİZ YÖRÜNGEYE SAHİP ILIMAN BİR GEZEGEN
TOI-2257 b gezegeni, otuz beş günlük yörünge dönemi ile gezegende sıvı suyun bulunmasının mümkün olduğu bir uzaklıkta mesken sahibi yıldızın etrafında döner ve bundan ötürü hayatın filizlenmesi için elverişli şartlar mevcut olabilir. Küçük bir kırmızı cüce yıldızın yakınlarındaki bu ‘yaşanabilir bölgede’ bulunan gezegenlerin incelenmesi nispeten kolay zira daha kısa bir yörünge dönemine sahipler ve bu yüzden daha sık gözlemlenebiliyorlar. TOI-2257 b’nin (Dünya’nınkinden 2.2 kat daha büyük olan) yarıçapı, gezegenin ziyadesiyle gaz halinde olduğunu ve yüksek atmosfer basıncının yaşama elverişli olmadığını gösteriyor.
Nicole Schanche, “TOI-2257 b’nin dairesel, eş merkezli bir yörüngeye sahip olmadığına şahit olduk” diye aktarıyor. Gerçekte, bu, şu ana dek bakılırsace ılık bir yıldızın yörüngesinde döndüğü keşfedilen en tuhaf gezegen. Nicole Schanche, kelamlarını “Bu, yaşama elverişlilik potansiyeli açısından berbat bir haber” diyerek sürdürüyor: “Gezegenin ortalama sıcaklığı konforlu olsa da, gezegenin yörüngesi üzerinde, yıldızından uzak ya da yakın olduğu pozisyona bağlı olarak -80°C ile yaklaşık 100°C içinde değişiyor.”
Bu şaşırtan yörüngeye dair olası açıklamalardan biri, sistemde daha gerilerde devasa bir gezegenin gizlendiği ve TOI 2257 b’nin yörüngesini bozduğu olabilir. Yıldızın radyal suratını ölçen daha fazla müşahede, tuhaflığının doğrulanmasına ve geçiş esnasında gözlemlenemeyen muhtemel öteki gezegenlerin aranmasına yardımcı olacaktır.
Yazının özgünü SciTech Daily sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Bern Üniversitesi öncülüğündeki milletlerarası araştırma takımı, bir kırmızı cüce yıldızın yörüngesinde dönen alt-Neptün tipi bir ötegezegen keşfetti. Yapılan keşif, Meksika’da bulunan SAINT-EX gözlemevinin sürdürdüğü müşahedeler yardımıyla de gerçekleştirildi. SAINT-EX, Bern Üniversitesi’ne bağlı Uzay ve Yaşanabilirlik Merkezi (CSH) ile NCCR Gezegen Araştırmalarında Ulusal Yetkinlik Merkezi’nin de dahil olduğu bir konsorsiyum tarafınca yönetiliyor.
‘Kırmızı cüceler’ küçük boyutlara sahip yıldızlardır ve bu sebeple Güneş’ten çok daha soğukturlar. Buna emsal yıldızların etrafında, yıldızına Güneş sistemimizdekilerden epeyce daha yakın olan gezegenlerde dahi sıvı su bulunması mümkündür. Bir ötegezegen ile yıldızı içindeki uzaklık, tespit süreci açısından büyük ehemmiyete sahip bir etkendir: Bir gezegen konut sahibi yıldızına ne kadar yakınsa, tespit edilme mümkünlüğü da o derecede yüksek olur.
Geçtiğimiz günlerde Astronomy and Astrophysics isimli mecmuada yayınlanan bir araştırmada, Bern Üniversitesi CSH Uzay ve Yaşanabilirlik Merkezi’nden Dr. Nicole Schanche öncülüğündeki araştırmacılar, yakınlarda bulunan bir kırmızı cücenin etrafında dönen ve TOI-2257 b ismi verdikleri bir ötegezegen keşfettiklerini duyurdular. Nicole Schanche, hem de Bern Üniversitesi’nin Cenevre Üniversitesi ile birlikte yürüttüğü Araştırma Gezegenlerinde Ulusal Yetkinlik Merkezi’nin bir üyesi.
TAHLİLİN BİR KESİMİ OLAN ÖZEL TELESKOP
Güneş sistemimizden epeyce uzakta bulunan öte gezegenler direkt doğruya teleskopla görülemezler; çünkü fazlaca küçüktürler ve ışığı epey az yansıtırlar. Lakin, araştırmacılar, gibisi gezegenleri tespit etmeyi amaçlayan tek taraflı bir transit usulü kullanıyorlar. Bu metot, gezegenler bir yıldızın önünden geçtiği sırada yıldızın parlaklığında yaşanan düşüşleri bakılırsabilmek maksadıyla teleskop kullanmasını içeriyor. Yıldızın parlaklığında yaşanan düşüşlerle ilgili yenidenlanan müşahedeler, gezegenin yıldızın etrafındaki yörünge dönemine dair kesin ölçümler sağlar ve geçişin derinliği, araştırmacıların gezegenin çapını belirlemesine imkân tanır. Radyal sürat ölçümlerinin kullanması üzere diğer metotlarla hesaplanan gezegen kütle iddialarıyla birleştirildiğinde, gezegenin ne kadar yoğunluğa sahip olduğu hesaplanabilir.
‘TOI-2257 b’ isimli gezegen, başlangıçta NASA’nın ‘Transiting Exoplanet Survey Satellite’, yani özetlemek gerekirse TESS isimli uzay teleskobundan sağlanan datalarla tanımlandı. Toplam dört ay müddetince küçük bir yıldız gözlemlendi; lakin müşahedeler içinde kalan boşluklar, parlaklıktaki azalmanın 176, 88, 59, 44 yahut 35 günlük bir yörüngeye sahip bir gezegenin [yıldızın bize dönük yüzünden] geçişiyle açıklanıp açıklanamayacağının bariz olmadığı manasına geliyordu.
Las Cumbres Gözlemevi Global Teleskopu ile yıldız üzerinde yapılan müşahedeler, ondan sonrasında 59 günlük yörünge dönemine sahip bir gezegenin parlaklıkta düşüşe yol açma ihtimalini dışladı. Nicole Schanche, “Ardından, 35 günlük bir yörünge mühletinin olası olup olmadığını öğrenmek istedik” diye izah ediyor.
CSH ve NCCR PlanetS tarafınca birlikte yönetim edilen ve Meksika’da bulunan SAINT-EX teleskopu, kırmızı cüceleri ve gezegenlerini daha detaylı biçimde incelemek hedefiyle özel olarak tasarlandı. Proje, tanınmış müellif, şair ve havacı Antoine de Saint-Exupéry’yi (Saint-Ex) onurlandırmak hedefiyle bu biçimde isimlendirildi. SAINT-EX, TOI-2257 b’nin kısmi geçişini gözlemledi ve ötegezegenin yıldızının etrafındaki 35 günlük yörünge dönemini tam olarak doğrulayabildi. Data sürece sürecinde yer alan ve CSH’de nazaranv yapan araştırma ortak muharriri Robert Wells, “35 gün daha sonra SAINT-EX, sistemin özellikleri hakkında bize daha fazla bilgi sağlayacak halde geçişin tamamını gözlemleyebildi” diyor.
SİSTEMSİZ YÖRÜNGEYE SAHİP ILIMAN BİR GEZEGEN
TOI-2257 b gezegeni, otuz beş günlük yörünge dönemi ile gezegende sıvı suyun bulunmasının mümkün olduğu bir uzaklıkta mesken sahibi yıldızın etrafında döner ve bundan ötürü hayatın filizlenmesi için elverişli şartlar mevcut olabilir. Küçük bir kırmızı cüce yıldızın yakınlarındaki bu ‘yaşanabilir bölgede’ bulunan gezegenlerin incelenmesi nispeten kolay zira daha kısa bir yörünge dönemine sahipler ve bu yüzden daha sık gözlemlenebiliyorlar. TOI-2257 b’nin (Dünya’nınkinden 2.2 kat daha büyük olan) yarıçapı, gezegenin ziyadesiyle gaz halinde olduğunu ve yüksek atmosfer basıncının yaşama elverişli olmadığını gösteriyor.
Nicole Schanche, “TOI-2257 b’nin dairesel, eş merkezli bir yörüngeye sahip olmadığına şahit olduk” diye aktarıyor. Gerçekte, bu, şu ana dek bakılırsace ılık bir yıldızın yörüngesinde döndüğü keşfedilen en tuhaf gezegen. Nicole Schanche, kelamlarını “Bu, yaşama elverişlilik potansiyeli açısından berbat bir haber” diyerek sürdürüyor: “Gezegenin ortalama sıcaklığı konforlu olsa da, gezegenin yörüngesi üzerinde, yıldızından uzak ya da yakın olduğu pozisyona bağlı olarak -80°C ile yaklaşık 100°C içinde değişiyor.”
Bu şaşırtan yörüngeye dair olası açıklamalardan biri, sistemde daha gerilerde devasa bir gezegenin gizlendiği ve TOI 2257 b’nin yörüngesini bozduğu olabilir. Yıldızın radyal suratını ölçen daha fazla müşahede, tuhaflığının doğrulanmasına ve geçiş esnasında gözlemlenemeyen muhtemel öteki gezegenlerin aranmasına yardımcı olacaktır.
Yazının özgünü SciTech Daily sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)