ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsünde misyonlu bilim insanlarının 110 başka istasyonda yaptıkları inceleme sonunda Marmara Denizi’nde müsilajın, gözlemlenmediğini lakin 1950’li senelerda 1200 metre derinlikte var olan oksijen düzeyinin, yıllar ortasında biriken azot ve fosfor yükü niçiniyle 25-30 metreye düştüğünü belirtti. ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Yücel, geçen yıl eylül ayında yaptıkları seferde müsilajın neredeyse kalmadığını lakin karşılığında bir oksijen faturası bıraktığını bulduklarını aktardı.
DEKOSİM Ulusal Deniz Araştırmaları Altyapı Merkezi Projesi ve TÜBİTAK BİDEB Öncü Araştırmacılar Programı tarafınca da desteklenen, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ÇED Müsaade ve Kontrol Genel Müdürlüğünün ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü uyumunda, 2017’den bu yana yürüttüğü Marmara Denizi Bütünleşik Modelleme Sistemi (MARMOD) Projesi kapsamında, Marmara Denizi’ndeki çalışmalar devam ediyor.
Marmara Denizi’nde mart ayı prestijiyle yeni seferine çıkan Bilim-2 Gemisi’nde araştırmalar yürüten ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsünde nazaranvli bilim insanları, İstanbul ve Çanakkale boğazları dahil 110 farklı istasyondan CTD aygıtıyla aldıkları numuneleri, geminin laboratuvarında tahlil ediyor.
Tahliller kararında da Marmara Denizi’ndeki kirlilik, tuzluluk, sıcaklık, klorofil, fitoplankton, zooplankton, oksijen ve ışık ölçüsü ile bulanıklığın niçinlerine ait bilgiler veri havuzunda toplanıyor.
7 gün 24 saat süren sefer sırasında yapılan araştırma ve tahliller, Marmara Denizi’nin son durumunu gözler önüne seriyor.
ŞUAN MÜSİLAJ YOK
ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Yücel, yaptıkları araştırmaları ve elde ettikleri bulguları AA muhabirine anlattı.
Bilim-2 gemisinin yaklaşık bir yıldır Marmara Denizi’nde fazlaca ağır biçimde çalıştığını hatırlatan Doç. Dr. Yücel, geçen yıl ilkbahar ve yaz aylarında müsilajın Marmara’nın her yerini kapladığını, o devirde yaptıkları seferlerde müsilajın her yere yayıldığını, bilhassa denizin birinci 30 metresinde ağır olduğunu gösterdiklerini belirtti.
Geçen yıl eylül ayında yaptıkları seferde müsilajın neredeyse kalmadığını lakin karşılığında bir oksijen faturası bıraktığını bulduklarını aktaran Mustafa Yücel, “2021 yılını bu türlü kapatmıştık. Mart ayı prestijiyle Marmara’ya Bilim-2 gemimiz ile geri döndük. Emelimiz MARMOD Projemiz çerçevesinde bilhassa mevsimsel olarak Marmara’daki oksijen durumunu ve bunun salınımlarını gözlemlemek. Bu proje için buradayız fakat bu yılın şu biçimde bir farkı var. TÜBİTAK takviyeli 4 projemiz vasıtasıyla da buradayız. Bu projeler Özel Müsilaj Daveti kapsamında desteklenmiş projelerdir. Bu 5 proje kapsamında hayli epeyce ağır geçen bir örnekleme programıyla bu seferimizi sürdürüyoruz.” diye konuştu.
Bu son seferde elde ettikleri bilgilere ait bilgi veren Yücel, kelamlarına şu biçimde devam etti:
“Bir hafta evvel Çanakkale Boğazı’na giriş yaptık. İzmit Körfezi hariç 110 istasyondan 90’ını tamamladık. Şu an 45C dediğimiz Marmara’nın en derin yerlerinden Çınarcık Çukuru’ndayız. Burası 50-60 yıldır çeşitli kurumların da gözlemlediği uzun devirli izleme istasyonu aslında. Marmara’nın uzun periyotlu değişimlerini bu lokasyondan öğrendik, öğrenmeye devam ediyoruz.
Birinci bulgularımız şu istikamette; her şeydilk evvel şunu söyleyebiliriz rahatlıkla, Marmara Denizi’nde şu an müsilaj yok. Müsilajın başladığına dair rastgele bir işaret de yok. Bunu 90 istasyon özelinde rahatlıkla söyleyebiliriz. Bunu nasıl anladık? Denizin ortasındaki bulanıklığı, çeşitli parametreleri ölçen sensörlerimiz var. Bununla da yetinmiyoruz. Denizin ortasından özel ağlar ile geçtiğimiz yıl topladığımız üzere bir daha müsilaj toplamaya çalıştık fakat bu tarafta bir bulguya rastlamadık. Daha hayli denizanaları, birtakım küçük balık larvaları üzere sayıca epeyce da fazla olmayan, Marmara’nın epey da varlıklı bir hayata konut sahipliği yapmadığını gösteren lakin müsilaj izi de göstermeyen örneklere sahip olduk.”
BALIĞIN GİREBİLECEĞİ DENİZ DÜZEYİ 25-35 METRE HUDUDUNDA
Bunlardan daha da değerlisinin, şu ana kadar yaptıkları örneklemeler kararında oksijen yetersizliğinin ortaya çıkması olduğunu aktaran Doç. Dr. Mustafa Yücel, “Çanakkale Boğazı’ndan doğuya yanlışsız, yani Çınarcık Çukuru’na yaklaştığımızda giderek azalan bir oksijen dünyası bizi karşılıyor artık Marmara’da. Çanakkale Boğazı’ndan, bilhassa Akdeniz’den o derin suyla gelen oksijen maalesef buraya geldiğinde fazlacatan bitmiş oluyor.” dedi.
Oksijen azlığının yarattığı tehlikeye değinen Yücel, “Bir balığı düşünün, hepimizin sofralarına konuk olan kıymetli bir besin ve dünyadaki biyoçeşitliliğin kıymetli bir ögesi balıklar. Bunların yaşaması için gereken asgarî oksijen düzeyi var. Marmara’da 1950’lerde şu an bulunduğumuz en derin noktaya kadar (1200 metre) oksijen vardı. Orada dalabilen, ömür süren bir balık tipi oraya girebiliyordu. 2022 yılı prestijiyle bir balığın girebileceği deniz düzeyi 25-35 metre hududuna dayanmış durumda. Bu, geçen yaz ve eylül sonunda 22-25 metreye çıkıyor mevsimsel salınımlar prestijiyle, artık kış ayındayız, yine 32-35 metre. Bu iki aralık içinde şu an salındığını bilhassa MARMOD Projesi seferlerinde bulduk son 2 yılda. 1200 metrelerden, 25-35 metreye oksijensizlik sonu yükselmiş durumda.” değerlendirmesinde bulundu.
DENİZDE DE BİZİM ÜZERE TENEFFÜS YAPAN CANLILAR VAR
Oksijensizliği tetikleyen faktörleri anlatan Mustafa Yücel, şu ayrıntıları aktardı:
“Denizdeki oksijen dağılımı bir istikrarın kararı. Oksijen her şeydilk evvel denizde üretiliyor. Bunu ne üretiyor? Alg dediğimiz birçok mikroskobik olan canlılar, fotosentez yaparak kendileri büyüyorlar, oksijeni de bir yan eser olarak üretiyorlar. İkincisi, atmosferden denize karışıyor, üçüncüsü de Akdeniz üzere derin akıntılarınız var ise, onlar derinlere oksijen getiriyor. Bunlar oksijen bütçemizin girdileri, bir de çıktıları var. Nasıl biz teneffüs yaparken oksijen harcıyorsak, denizde de bizim üzere teneffüs yapan canlılar var. Bunlar oksijeni kullanarak, çeşitli ‘yemek moleküllerini’ parçalıyorlar. Bunlar da oksijen tüketiyor. Bu oksijen girdileri, oksijen çıktılarını dengelemezse sizin sisteminizde oksijen sorunu başlıyor.
Şu an Marmara’da oksijenin harcandığı yerler, oksijenin sağlandığı kaynakların epeyce oldukça üzerinde. Bunun niçini, denizin ortasındaki organik moleküllerin epey fazlaca artmış olması. Bunun ana sebebi de bir daha biyolojik kaynaklı, çok azot ve fosfor sisteme girdiğinden, bunlar bilhassa ilkbahar ve yaz aylarında ışıkla birleştiğinde biyolojik üretime sebep oluyor. Bu da daha fazla oksijen tüketimi demek. Marmara şu an bu kısır döngüye girmiş durumda. Bu besin fazlası niçiniyle, azot, fosfor fazlası niçiniyle sistemin kaldıramayacağı kadar epey fazla yemek üretiliyor.”
MARMARA DENİZİ, ALARM ZİLLERİNİN ÇALMASINA YETMELİ
Geçen yıl yaşanan müsilaj patlamasının bunun uç bir örneği olduğunu belirten Doç. Dr. Yücel, “Bu fazla besin yükünün yarattığı bir semptomdu. Bir komaya girdi Marmara Denizi. Artık çıkmış görünüyor o komadan ancak hala tekrar o komaya sokacak şartlar devam ediyor. Nedir bu şartlar? Azot, fosfor hala epeyce fazla. Oksijen eski berbat şartlarını koruyor. ötürüsıyla sistem, oksijeni net olarak tüketen bir sistem olarak karşımızda duruyor.” dedi.
Oksijen azlığının Marmara için hayli büyük bir sorun olduğunu vurgulayan Yücel, “Çeşitli kurumlardaki ve kendi üniversitemdeki çeşitli araştırmacılar, dünyanın biroldukca yerinde emsal sistemle çalışmış durumda. Marmara Denizi onlardan bile daha oksijensiz. Birinci 25-30 metreden daha sonra bir balığın giremediği bir deniz, dünyada neredeyse yok. Karadeniz oksijensiz olmasıyla ünlüdür, orada bile bu kritik derinlik 80-100 metredir. Marmara’da 25-35 metreye dayanmış durumda. ötürüsıyla artık yüzeydeki balıkçılığı ya da çeşitli ekonomik aktiviteyi destekleyecek o su hacmi, oraya sıkışmış durumda. Bu özelliği ile dünyada tek ve bu bile aslına bakarsanız alarm zillerinin çalmasına yetmeli. Müsilaj, biraz da bu sorunun tahlilini hızlandırabilir. Zira müsilaj için açıklanan hareket planı, az evvel bahsetmiş olduğum fazla azot, fosfor yüklerini kesme tarafında. Ana emeli bunları en az yüzde 40-50 kesmek.” diye konuştu.
Müsilaj Aksiyon Planı’nın bilimsel bulguları kullanan bir hareket planı olduğunu düşündüklerini lisana getiren Mustafa Yücel, bilhassa yük azaltım önlemleri birinci basamakta devreye alındığında, denizin yavaş yavaş toparlandığının görüleceğini söylemiş oldu.
Müsilajın görülme ihtimalinin olduğunu ve gelecek senelerda da daima olacağını tabir eden Yücel, şunları kaydetti:
“Müsilajı oluşturan ana şartlar nedir? Fazla besin yükü, yani azot, fosfor yükü. Diğer şartlar nedir? Azalmış bir biyoçeşitlilik, denizin esasen canlılık açısından yoksul olması. Vakit zaman yüzey sularının durgunlaşabilmesi ve birdenbire ısınabilmesi. Bütün bu faktörler Marmara Denizi’ni müsilaj için uygun kılıyor. Bu açıdan bakıldığında evet müsilaj haftaya da başlayabilir, bir ay daha sonra da başlayabilir. Bilhassa önümüzdeki haftalar kritik. Şu an denizin en soğuk olduğu evredeyiz. Önümüzdeki haftalarda ısındığını, tahminen sakinleştiğini bakılırsaceğiz. Bu da alışılmış ki müsilaj riskini birlikteinde getirecek. Geçen yıl bu aylarda müsilaj her yeri kaplamıştı, şu an bu biçimde bir durum katiyen yok. Aldığımız örneklerde, küçük ölçekte de olsa izine rastlamadık.”
DEKOSİM Ulusal Deniz Araştırmaları Altyapı Merkezi Projesi ve TÜBİTAK BİDEB Öncü Araştırmacılar Programı tarafınca da desteklenen, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ÇED Müsaade ve Kontrol Genel Müdürlüğünün ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü uyumunda, 2017’den bu yana yürüttüğü Marmara Denizi Bütünleşik Modelleme Sistemi (MARMOD) Projesi kapsamında, Marmara Denizi’ndeki çalışmalar devam ediyor.
Marmara Denizi’nde mart ayı prestijiyle yeni seferine çıkan Bilim-2 Gemisi’nde araştırmalar yürüten ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsünde nazaranvli bilim insanları, İstanbul ve Çanakkale boğazları dahil 110 farklı istasyondan CTD aygıtıyla aldıkları numuneleri, geminin laboratuvarında tahlil ediyor.
Tahliller kararında da Marmara Denizi’ndeki kirlilik, tuzluluk, sıcaklık, klorofil, fitoplankton, zooplankton, oksijen ve ışık ölçüsü ile bulanıklığın niçinlerine ait bilgiler veri havuzunda toplanıyor.
7 gün 24 saat süren sefer sırasında yapılan araştırma ve tahliller, Marmara Denizi’nin son durumunu gözler önüne seriyor.
ŞUAN MÜSİLAJ YOK
ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Yücel, yaptıkları araştırmaları ve elde ettikleri bulguları AA muhabirine anlattı.
Bilim-2 gemisinin yaklaşık bir yıldır Marmara Denizi’nde fazlaca ağır biçimde çalıştığını hatırlatan Doç. Dr. Yücel, geçen yıl ilkbahar ve yaz aylarında müsilajın Marmara’nın her yerini kapladığını, o devirde yaptıkları seferlerde müsilajın her yere yayıldığını, bilhassa denizin birinci 30 metresinde ağır olduğunu gösterdiklerini belirtti.
Geçen yıl eylül ayında yaptıkları seferde müsilajın neredeyse kalmadığını lakin karşılığında bir oksijen faturası bıraktığını bulduklarını aktaran Mustafa Yücel, “2021 yılını bu türlü kapatmıştık. Mart ayı prestijiyle Marmara’ya Bilim-2 gemimiz ile geri döndük. Emelimiz MARMOD Projemiz çerçevesinde bilhassa mevsimsel olarak Marmara’daki oksijen durumunu ve bunun salınımlarını gözlemlemek. Bu proje için buradayız fakat bu yılın şu biçimde bir farkı var. TÜBİTAK takviyeli 4 projemiz vasıtasıyla da buradayız. Bu projeler Özel Müsilaj Daveti kapsamında desteklenmiş projelerdir. Bu 5 proje kapsamında hayli epeyce ağır geçen bir örnekleme programıyla bu seferimizi sürdürüyoruz.” diye konuştu.
Bu son seferde elde ettikleri bilgilere ait bilgi veren Yücel, kelamlarına şu biçimde devam etti:
“Bir hafta evvel Çanakkale Boğazı’na giriş yaptık. İzmit Körfezi hariç 110 istasyondan 90’ını tamamladık. Şu an 45C dediğimiz Marmara’nın en derin yerlerinden Çınarcık Çukuru’ndayız. Burası 50-60 yıldır çeşitli kurumların da gözlemlediği uzun devirli izleme istasyonu aslında. Marmara’nın uzun periyotlu değişimlerini bu lokasyondan öğrendik, öğrenmeye devam ediyoruz.
Birinci bulgularımız şu istikamette; her şeydilk evvel şunu söyleyebiliriz rahatlıkla, Marmara Denizi’nde şu an müsilaj yok. Müsilajın başladığına dair rastgele bir işaret de yok. Bunu 90 istasyon özelinde rahatlıkla söyleyebiliriz. Bunu nasıl anladık? Denizin ortasındaki bulanıklığı, çeşitli parametreleri ölçen sensörlerimiz var. Bununla da yetinmiyoruz. Denizin ortasından özel ağlar ile geçtiğimiz yıl topladığımız üzere bir daha müsilaj toplamaya çalıştık fakat bu tarafta bir bulguya rastlamadık. Daha hayli denizanaları, birtakım küçük balık larvaları üzere sayıca epeyce da fazla olmayan, Marmara’nın epey da varlıklı bir hayata konut sahipliği yapmadığını gösteren lakin müsilaj izi de göstermeyen örneklere sahip olduk.”
BALIĞIN GİREBİLECEĞİ DENİZ DÜZEYİ 25-35 METRE HUDUDUNDA
Bunlardan daha da değerlisinin, şu ana kadar yaptıkları örneklemeler kararında oksijen yetersizliğinin ortaya çıkması olduğunu aktaran Doç. Dr. Mustafa Yücel, “Çanakkale Boğazı’ndan doğuya yanlışsız, yani Çınarcık Çukuru’na yaklaştığımızda giderek azalan bir oksijen dünyası bizi karşılıyor artık Marmara’da. Çanakkale Boğazı’ndan, bilhassa Akdeniz’den o derin suyla gelen oksijen maalesef buraya geldiğinde fazlacatan bitmiş oluyor.” dedi.
Oksijen azlığının yarattığı tehlikeye değinen Yücel, “Bir balığı düşünün, hepimizin sofralarına konuk olan kıymetli bir besin ve dünyadaki biyoçeşitliliğin kıymetli bir ögesi balıklar. Bunların yaşaması için gereken asgarî oksijen düzeyi var. Marmara’da 1950’lerde şu an bulunduğumuz en derin noktaya kadar (1200 metre) oksijen vardı. Orada dalabilen, ömür süren bir balık tipi oraya girebiliyordu. 2022 yılı prestijiyle bir balığın girebileceği deniz düzeyi 25-35 metre hududuna dayanmış durumda. Bu, geçen yaz ve eylül sonunda 22-25 metreye çıkıyor mevsimsel salınımlar prestijiyle, artık kış ayındayız, yine 32-35 metre. Bu iki aralık içinde şu an salındığını bilhassa MARMOD Projesi seferlerinde bulduk son 2 yılda. 1200 metrelerden, 25-35 metreye oksijensizlik sonu yükselmiş durumda.” değerlendirmesinde bulundu.
DENİZDE DE BİZİM ÜZERE TENEFFÜS YAPAN CANLILAR VAR
Oksijensizliği tetikleyen faktörleri anlatan Mustafa Yücel, şu ayrıntıları aktardı:
“Denizdeki oksijen dağılımı bir istikrarın kararı. Oksijen her şeydilk evvel denizde üretiliyor. Bunu ne üretiyor? Alg dediğimiz birçok mikroskobik olan canlılar, fotosentez yaparak kendileri büyüyorlar, oksijeni de bir yan eser olarak üretiyorlar. İkincisi, atmosferden denize karışıyor, üçüncüsü de Akdeniz üzere derin akıntılarınız var ise, onlar derinlere oksijen getiriyor. Bunlar oksijen bütçemizin girdileri, bir de çıktıları var. Nasıl biz teneffüs yaparken oksijen harcıyorsak, denizde de bizim üzere teneffüs yapan canlılar var. Bunlar oksijeni kullanarak, çeşitli ‘yemek moleküllerini’ parçalıyorlar. Bunlar da oksijen tüketiyor. Bu oksijen girdileri, oksijen çıktılarını dengelemezse sizin sisteminizde oksijen sorunu başlıyor.
Şu an Marmara’da oksijenin harcandığı yerler, oksijenin sağlandığı kaynakların epeyce oldukça üzerinde. Bunun niçini, denizin ortasındaki organik moleküllerin epey fazlaca artmış olması. Bunun ana sebebi de bir daha biyolojik kaynaklı, çok azot ve fosfor sisteme girdiğinden, bunlar bilhassa ilkbahar ve yaz aylarında ışıkla birleştiğinde biyolojik üretime sebep oluyor. Bu da daha fazla oksijen tüketimi demek. Marmara şu an bu kısır döngüye girmiş durumda. Bu besin fazlası niçiniyle, azot, fosfor fazlası niçiniyle sistemin kaldıramayacağı kadar epey fazla yemek üretiliyor.”
MARMARA DENİZİ, ALARM ZİLLERİNİN ÇALMASINA YETMELİ
Geçen yıl yaşanan müsilaj patlamasının bunun uç bir örneği olduğunu belirten Doç. Dr. Yücel, “Bu fazla besin yükünün yarattığı bir semptomdu. Bir komaya girdi Marmara Denizi. Artık çıkmış görünüyor o komadan ancak hala tekrar o komaya sokacak şartlar devam ediyor. Nedir bu şartlar? Azot, fosfor hala epeyce fazla. Oksijen eski berbat şartlarını koruyor. ötürüsıyla sistem, oksijeni net olarak tüketen bir sistem olarak karşımızda duruyor.” dedi.
Oksijen azlığının Marmara için hayli büyük bir sorun olduğunu vurgulayan Yücel, “Çeşitli kurumlardaki ve kendi üniversitemdeki çeşitli araştırmacılar, dünyanın biroldukca yerinde emsal sistemle çalışmış durumda. Marmara Denizi onlardan bile daha oksijensiz. Birinci 25-30 metreden daha sonra bir balığın giremediği bir deniz, dünyada neredeyse yok. Karadeniz oksijensiz olmasıyla ünlüdür, orada bile bu kritik derinlik 80-100 metredir. Marmara’da 25-35 metreye dayanmış durumda. ötürüsıyla artık yüzeydeki balıkçılığı ya da çeşitli ekonomik aktiviteyi destekleyecek o su hacmi, oraya sıkışmış durumda. Bu özelliği ile dünyada tek ve bu bile aslına bakarsanız alarm zillerinin çalmasına yetmeli. Müsilaj, biraz da bu sorunun tahlilini hızlandırabilir. Zira müsilaj için açıklanan hareket planı, az evvel bahsetmiş olduğum fazla azot, fosfor yüklerini kesme tarafında. Ana emeli bunları en az yüzde 40-50 kesmek.” diye konuştu.
Müsilaj Aksiyon Planı’nın bilimsel bulguları kullanan bir hareket planı olduğunu düşündüklerini lisana getiren Mustafa Yücel, bilhassa yük azaltım önlemleri birinci basamakta devreye alındığında, denizin yavaş yavaş toparlandığının görüleceğini söylemiş oldu.
Müsilajın görülme ihtimalinin olduğunu ve gelecek senelerda da daima olacağını tabir eden Yücel, şunları kaydetti:
“Müsilajı oluşturan ana şartlar nedir? Fazla besin yükü, yani azot, fosfor yükü. Diğer şartlar nedir? Azalmış bir biyoçeşitlilik, denizin esasen canlılık açısından yoksul olması. Vakit zaman yüzey sularının durgunlaşabilmesi ve birdenbire ısınabilmesi. Bütün bu faktörler Marmara Denizi’ni müsilaj için uygun kılıyor. Bu açıdan bakıldığında evet müsilaj haftaya da başlayabilir, bir ay daha sonra da başlayabilir. Bilhassa önümüzdeki haftalar kritik. Şu an denizin en soğuk olduğu evredeyiz. Önümüzdeki haftalarda ısındığını, tahminen sakinleştiğini bakılırsaceğiz. Bu da alışılmış ki müsilaj riskini birlikteinde getirecek. Geçen yıl bu aylarda müsilaj her yeri kaplamıştı, şu an bu biçimde bir durum katiyen yok. Aldığımız örneklerde, küçük ölçekte de olsa izine rastlamadık.”