Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Brüksel seferi Türkiye’de sağ siyasetin ve milliyetçi-muhafazakâr geleneğin NATO ile yaşadığı ikilemi bir kere daha görünür kıldı.
Bir yanda Batı’ya alternatif hatta Batı zıddı bir medeniyetin temsilcisi olma tezi öteki yanda gerek tarihi gerek jeopolitik zorlamaların kararı olarak Batı’nın en mücessem silahlı hali olan NATO’nun tam üyesi olma hali daima bir tansiyon üretiyor.
Bu tansiyonu birkaç yıllık ya da birkaç on yıllık vakit düzlemine indirgemek süreci küçümsemek olur. Temelde Avrupa’da yaşanan aydınlanma süreci ve sanayi ihtilalinin tetiklediği dönüşüm ile Osmanlı’nın içindeki kalkınma ve medeniyet tasavvuru makasının açılmasının bugüne yansıması bu ortada kalma hali.
Tanzimat’la Osmanlı aydını hem Avrupa’ya benzeme hem eskiyi müdafaa eforu içine girdi ancak ortadaki fark dikişin tutmasına müsaade etmedi. aslına bakarsanız başlamış ıslahat ve dönüşüm süreci tarihi bağlamın da iteklemesi kararı Cumhuriyet’le doruktan inmeci ve dayatmacı bir ‘modernleşme’ye evrildi. Bu sefer Doğu-Batı yarılması içeri taşındı ve tansiyon çizgileri kendilerine daha yerli ve gerçek aktörler buldu.
Bu durum yıllardır doğuya yönelmesinden korktuğu bir geminin güvertesinde batıya koşmaya çalışanlarla batıya seyrettiğini düşündüğü geminin güvertesinde doğuya koşmaya çalışanların kör hengamesinden öbür bir şey üretmedi. Gelinen noktada Türkiye’nin istikameti ve yeri neresi tartışmasını seviyeli bir biçimde yapmak bir yana nitekim nereye seyrettiğimize dair sarih bir karşılık da pek verilemedi.
Buna Soğuk Savaş sırasındaki kutuplaşma sürecini, Batı’nın Sovyetleri yeşil çevreleme siyasetini, devletin dini hem kendi istediği tıpkı vakitte anti-komünist forma sokma uğraşlarını da ekleyince geçmişten gelen travmaların tedavi edileceği bir ortam hiç yaşanmadı.
AK Parti birinci on yıl bu olağanlaşma güya olabilirmiş ışığı verdi.
Hem muhafazakâr tıpkı zamandamokrat, hem Orta Doğu’daki komşuları ile yakın hem Avrupa Birliği ile üyelik sürecinde ara alan, hem klâsik kimliğinden utanmayan hem Müslüman Kardeşlere laiklik daveti yapan bir duruş tahminen de hepimize gerçek gelen bir illüzyondu.
Geldiğimiz noktada farklı medeniyetleri yatay kesebilen bu biçimdesi bir dünya algısının gerçek düşünsel ve toplumsal temelinin olmadığını anlamış durumdayız. Lakin birinci on yıl biriktirilen kredi ve Cumhuriyet’in getirdikleri, her ikisine de tam sahip çıkamayan bir iktidarın elinde araçsallaştırılmış bir durumda. Bu süreci tam kıymetlendirmek için tahminen hala vakit geçmesi gerek.
Son NATO tepesi; öncesi, kendisi ve daha sonrası ile bu ortada kalmanın bir turnusol kağıdına döndü.
NATOcu olma utancını taşımak istemeyen; Rusya ile çok, ölçüsüz ve temelsiz yakınlaşmayı hem meşrulaştıramayan hem olması gereken tabana geri çekemeyen; tüm bunlarla birlikte de kendini bir daha tahkim eden Batı’nın savaşlar daha sonrası en temel kurumu NATO’daki tam üyelik konumundan da vaz geçemeyen Erdoğan’ın birinci günkü açıklamaları bu ortada kalmışlığın ve yönsüzlüğün bir itirafı idi aslında.
Erdoğan savaşın birinci günlerinde “Bizim NATO’nun tutumuyla alakalı halimiz fazlaca net. bayağı bir kınama cümbüşüne dönmemeli. NATO’nun daha kararlı bir adım atması gerekirdi.” derken hem NATO ülkelerinin Ukrayna’ya silah göndermesi hem Türkiye’nin o sırada netleşmeyen tavrını anmamayı tercih etti.
Son beş yılın ideolojik temeli olmayan refleksif ve oportünist milliyetçilik rüzgarının da tesiri ile Batı zıtlığı üzerinden kurgulanan siyasal lisanın tüketicisi iktidar siyasetçileri ve toplumsal medya fenomenleri de bu anti-NATO durumu sahiplendi.
Lakin toprakta Türkiye için de gerçek güvenlik riski olan Rusya’yı dengeleyecek odak olarak NATO öne çıkınca üstüne de güvenlik çıkarları ile insan hakları ve demokrasi telaşlarını öbür bahara erteleyen Batı başşehirleri Erdoğan ile bir daha köprüleri kurunca hava değişti.
Erdoğan’ın Brüksel’deki NATO karargahına girme manzaralarının üzerine kahramanlık türküleri ekleyip de kurgulanan ‘fethe giden lider’ imgesi NATOsuz yapamayan lakin bu bağlantıyı başında rasyonel bir yere de oturtamayan bakışın bir yansıması.
Erdoğan Brüksel’den dönerken kullandığı lisan ile NATO’yu daha rasyonel bir yere oturtan, NATO kimliğinin altında ezilmeyen tersine konut sahibi olarak sürece istikamet vermeye çalışan bir fotoğraf verdi. Açıklamada kullandığı ‘biz’ tabiri Türkiye’nin Brüksel’de konuk olmadığının bir tescili. Bu yaklaşımın kalıcı olup olamayacağına dair ne geçmiş deneyimler ne Erdoğan’ın siyasal gel-gitleri ne de Rusya’ya verilen ve hala içeriğine hâkim olmadığımız kelamlar optimist olmamıza müsaade veriyor. Ancak an itibariyle durum bu.
Unutmadan. Muhafazakâr milliyetçiliğin NATO ile imtihanını mahkûm etmekte büyük maharet gösteren Türkiye solunun kahir ekseriyetinin de Ukrayna’yı işgal eden ve bu sefer esmerleri değil sarışın mavi gözlüleri öldürmekten çekinmeyen Moskova muhibbi duruşları bu damarın yaşadığı ikilemi de açık ediyor.
Milliyetçi muhafazakâr kesitin ana çizgisi, İsrail’in Filistin işgalinde ya da ABD’nin Irak’ı tarumar etmesinde Batı aykırısı duruşu ile daima kendisini en azından vicdani olarak paka çekme uğraşında oldu. Sol kesim ise Suriye’de, Afganistan’da ya da Ukrayna’da Rusya aksisi tutum alamayarak sağın eksiklikleriyle var olan vicdanından da Avrupa solundan da ayrışmayı başarıyor.
Rusya tersi olamamakla malul sol bedel setinin ikilemleri ile ABD ile her vakit tam çözemediği problemleri bulunan sağ medeniyet fikrinin kimi bazı vizyonsuz çıkmazlarını ahlaki açıdan mukayese etmek ise bu satır itibariyle köşenin sonlarını aşıyor.
Bugün itibariyle sağın bilhassa son 6 yıldaki iktidar geçmişiyle, solun ise dünya algısındaki çarpıklıklarla ahlaki üstünlüğü kaybettiği bir periyoda giriyoruz. Karşı kampı mahkûm etme ve muadil yanlışlar üzerinden üstünlük kurma uğraşına girmeden ortak bir gelecek kurgulama bahtı var mı?
Global düzlemde de ne Irak’ı işgal edenler ne Suriye ve Ukrayna’ya girenler bir adalet vadetmiyor. Herkes çıplak. Sıfırdan bir vizyon mu inşa edilecek? Eski reflekslerin kurbanı mı olunacak? Ankara da bu kurguda kendine gerçek bir istikamet ve pozisyon bulabilecek mi? Sorular karşılıklardan daha fazlaca.
Bir yanda Batı’ya alternatif hatta Batı zıddı bir medeniyetin temsilcisi olma tezi öteki yanda gerek tarihi gerek jeopolitik zorlamaların kararı olarak Batı’nın en mücessem silahlı hali olan NATO’nun tam üyesi olma hali daima bir tansiyon üretiyor.
Bu tansiyonu birkaç yıllık ya da birkaç on yıllık vakit düzlemine indirgemek süreci küçümsemek olur. Temelde Avrupa’da yaşanan aydınlanma süreci ve sanayi ihtilalinin tetiklediği dönüşüm ile Osmanlı’nın içindeki kalkınma ve medeniyet tasavvuru makasının açılmasının bugüne yansıması bu ortada kalma hali.
Tanzimat’la Osmanlı aydını hem Avrupa’ya benzeme hem eskiyi müdafaa eforu içine girdi ancak ortadaki fark dikişin tutmasına müsaade etmedi. aslına bakarsanız başlamış ıslahat ve dönüşüm süreci tarihi bağlamın da iteklemesi kararı Cumhuriyet’le doruktan inmeci ve dayatmacı bir ‘modernleşme’ye evrildi. Bu sefer Doğu-Batı yarılması içeri taşındı ve tansiyon çizgileri kendilerine daha yerli ve gerçek aktörler buldu.
Bu durum yıllardır doğuya yönelmesinden korktuğu bir geminin güvertesinde batıya koşmaya çalışanlarla batıya seyrettiğini düşündüğü geminin güvertesinde doğuya koşmaya çalışanların kör hengamesinden öbür bir şey üretmedi. Gelinen noktada Türkiye’nin istikameti ve yeri neresi tartışmasını seviyeli bir biçimde yapmak bir yana nitekim nereye seyrettiğimize dair sarih bir karşılık da pek verilemedi.
Buna Soğuk Savaş sırasındaki kutuplaşma sürecini, Batı’nın Sovyetleri yeşil çevreleme siyasetini, devletin dini hem kendi istediği tıpkı vakitte anti-komünist forma sokma uğraşlarını da ekleyince geçmişten gelen travmaların tedavi edileceği bir ortam hiç yaşanmadı.
AK Parti birinci on yıl bu olağanlaşma güya olabilirmiş ışığı verdi.
Hem muhafazakâr tıpkı zamandamokrat, hem Orta Doğu’daki komşuları ile yakın hem Avrupa Birliği ile üyelik sürecinde ara alan, hem klâsik kimliğinden utanmayan hem Müslüman Kardeşlere laiklik daveti yapan bir duruş tahminen de hepimize gerçek gelen bir illüzyondu.
Geldiğimiz noktada farklı medeniyetleri yatay kesebilen bu biçimdesi bir dünya algısının gerçek düşünsel ve toplumsal temelinin olmadığını anlamış durumdayız. Lakin birinci on yıl biriktirilen kredi ve Cumhuriyet’in getirdikleri, her ikisine de tam sahip çıkamayan bir iktidarın elinde araçsallaştırılmış bir durumda. Bu süreci tam kıymetlendirmek için tahminen hala vakit geçmesi gerek.
Son NATO tepesi; öncesi, kendisi ve daha sonrası ile bu ortada kalmanın bir turnusol kağıdına döndü.
NATOcu olma utancını taşımak istemeyen; Rusya ile çok, ölçüsüz ve temelsiz yakınlaşmayı hem meşrulaştıramayan hem olması gereken tabana geri çekemeyen; tüm bunlarla birlikte de kendini bir daha tahkim eden Batı’nın savaşlar daha sonrası en temel kurumu NATO’daki tam üyelik konumundan da vaz geçemeyen Erdoğan’ın birinci günkü açıklamaları bu ortada kalmışlığın ve yönsüzlüğün bir itirafı idi aslında.
Erdoğan savaşın birinci günlerinde “Bizim NATO’nun tutumuyla alakalı halimiz fazlaca net. bayağı bir kınama cümbüşüne dönmemeli. NATO’nun daha kararlı bir adım atması gerekirdi.” derken hem NATO ülkelerinin Ukrayna’ya silah göndermesi hem Türkiye’nin o sırada netleşmeyen tavrını anmamayı tercih etti.
Son beş yılın ideolojik temeli olmayan refleksif ve oportünist milliyetçilik rüzgarının da tesiri ile Batı zıtlığı üzerinden kurgulanan siyasal lisanın tüketicisi iktidar siyasetçileri ve toplumsal medya fenomenleri de bu anti-NATO durumu sahiplendi.
Lakin toprakta Türkiye için de gerçek güvenlik riski olan Rusya’yı dengeleyecek odak olarak NATO öne çıkınca üstüne de güvenlik çıkarları ile insan hakları ve demokrasi telaşlarını öbür bahara erteleyen Batı başşehirleri Erdoğan ile bir daha köprüleri kurunca hava değişti.
Erdoğan’ın Brüksel’deki NATO karargahına girme manzaralarının üzerine kahramanlık türküleri ekleyip de kurgulanan ‘fethe giden lider’ imgesi NATOsuz yapamayan lakin bu bağlantıyı başında rasyonel bir yere de oturtamayan bakışın bir yansıması.
Erdoğan Brüksel’den dönerken kullandığı lisan ile NATO’yu daha rasyonel bir yere oturtan, NATO kimliğinin altında ezilmeyen tersine konut sahibi olarak sürece istikamet vermeye çalışan bir fotoğraf verdi. Açıklamada kullandığı ‘biz’ tabiri Türkiye’nin Brüksel’de konuk olmadığının bir tescili. Bu yaklaşımın kalıcı olup olamayacağına dair ne geçmiş deneyimler ne Erdoğan’ın siyasal gel-gitleri ne de Rusya’ya verilen ve hala içeriğine hâkim olmadığımız kelamlar optimist olmamıza müsaade veriyor. Ancak an itibariyle durum bu.
Unutmadan. Muhafazakâr milliyetçiliğin NATO ile imtihanını mahkûm etmekte büyük maharet gösteren Türkiye solunun kahir ekseriyetinin de Ukrayna’yı işgal eden ve bu sefer esmerleri değil sarışın mavi gözlüleri öldürmekten çekinmeyen Moskova muhibbi duruşları bu damarın yaşadığı ikilemi de açık ediyor.
Milliyetçi muhafazakâr kesitin ana çizgisi, İsrail’in Filistin işgalinde ya da ABD’nin Irak’ı tarumar etmesinde Batı aykırısı duruşu ile daima kendisini en azından vicdani olarak paka çekme uğraşında oldu. Sol kesim ise Suriye’de, Afganistan’da ya da Ukrayna’da Rusya aksisi tutum alamayarak sağın eksiklikleriyle var olan vicdanından da Avrupa solundan da ayrışmayı başarıyor.
Rusya tersi olamamakla malul sol bedel setinin ikilemleri ile ABD ile her vakit tam çözemediği problemleri bulunan sağ medeniyet fikrinin kimi bazı vizyonsuz çıkmazlarını ahlaki açıdan mukayese etmek ise bu satır itibariyle köşenin sonlarını aşıyor.
Bugün itibariyle sağın bilhassa son 6 yıldaki iktidar geçmişiyle, solun ise dünya algısındaki çarpıklıklarla ahlaki üstünlüğü kaybettiği bir periyoda giriyoruz. Karşı kampı mahkûm etme ve muadil yanlışlar üzerinden üstünlük kurma uğraşına girmeden ortak bir gelecek kurgulama bahtı var mı?
Global düzlemde de ne Irak’ı işgal edenler ne Suriye ve Ukrayna’ya girenler bir adalet vadetmiyor. Herkes çıplak. Sıfırdan bir vizyon mu inşa edilecek? Eski reflekslerin kurbanı mı olunacak? Ankara da bu kurguda kendine gerçek bir istikamet ve pozisyon bulabilecek mi? Sorular karşılıklardan daha fazlaca.