Yıldız Holding İdare Konseyi Lideri Murat Ülker, kendi internet sitesi üzerinden yayımladığı son yazısında, Alman bilim insanı Thomas Bauer’in “Müphemlik Kültürü ve İslâm: Farklı bir İslam Tarihi” yapıtından dikkat çeken alıntılar paylaştı. Ülker, yazısında, “müphemlik” teriminin devam serisi niteliğindeki yazısında dünyanın nasıl ‘tekdüze’ şekillendiğine dikkat çekiyor.
Murat Ülker’in ilgili yazısı şöyle:
“Tabii müphemlik ve çeşitliliğin azalması din, sanat ve siyaset üzere alanlarda tek anlamlılığa varıyor; insan bedenen var olsa dahi insani olan özelliklerini kaybediyor, diyor Bauer. Avrupa yüzsenelerdır tek kültürlüdür. Hristiyanlık dışı bir dine sahip olan şahısların Avrupa’ya yerleşmelerine müsaade verilmediği; bu durumun da dini manada homojenleşmeye sebep olduğu söyleniyor. Geçmişte İslam’ın Avrupa’da yayılmasının kuvvetli direnişler ile karşılaştığı herkesçe kabul nazarann bir olgu. Çok kültürlü bir ömrün var olduğu vakit ise ticaret yollarının etkin olarak kullanıldığı Merkantilist periyottu.
Konumuz daha hayli, çeşitliliğin tüm tezahürlerine katlanma konusundaki dileğimiz yahut çekincemizdir. Dine ilginin genelde azalmasına karşın, fundamentalist akımların her geçen gün güçleniyor, diyor Bauer. esasen bizim de demokratikleşemememizin önündeki pürüz darbelerle dolu siyasi hayatımızdır, hatta bugün siyasal İslam denilen olgu da misal bir sonuçtur.
Geçmiş devirlerde yaşayan Klasik İslam alimleri Kur’an’daki ayetlerin biroldukca farklı biçimde yorumlanabilmesi ve farklı doğruları bünyesinde barındırabilmesi ile iftihar etmişlerdir. Günümüzde ise Allah’ın telaffuzlarının yalnızca tek bir manaya gelebileceğini savunup ve bu tek “doğru”yu aramaktadırlar. Sanırım onlara Hz. Muhammed’in umdemiz olan bir hadisini hatırlatmamız yerinde olacak: “Fikir ayrılıkları ümmet için rahmettir.” aslına bakarsan dinimizin biricikliği bizi aşan bir şeye, yani bizden daha büyük ve “farklı” olan bir şeye, GAYBe olan inanca dayanması ve içerisinde birfazlaca muğlaklık, belirsizlik ve epey anlamlılık barındırmasıdır. Yani modernizmin temel kalıpları içinde yer alan kavramsallaştırmaya hiç uygun değildir.
Sanat da tabiatı gereği müphemdir. Pekala günümüzde hala bu biçimde mi? Hakikat takıntımız, geleneği reddimiz ve saflığa ulaşmak için uğraşımız ile sanatı da tekdüzeleştiriyor muyuz?”
İlk yazıda Bauer’in Türkçe yayınlanan birinci kitabıyla ilgili (1) görüşlere yer vermiş ve ikazlarda bulunmuştum. Bauer’in Albaraka yayınlarından çıkan yeni kitabının ismi ise Dünyanın Tekdüzeleşmesi: Müphemlik ve Çeşitlilik Kaybı Üzerine (2). Bauer birinci kitabındaki görüşlerinin devamı niteliğinde olan kitapta diğer farklı görüşler de ileri sürüyor. Bu kitabı okurken de birinci yazıda yaptığım ikazlara dikkat etmek gerekiyor, yani bir acabayı esirgememek gerek.
Homo suicidalis kavramı insanlığın kendi elleri ile hazırladığı bir uçuruma hakikat süratle ilerlediğini tabir eder, diye başlıyor müellif. Ve devam ediyor: “İşin dikkat cazibeli yani ise uçuruma hakikat bu ilerleyiş bir kesim tarafınca desteklenir ve beslenirken, geniş kitleler tarafınca ilgisizlik ve hatta algısızlık ile karşılanmaktadır. Bu durumun hissedilmeye başlandığı birinci tarih olarak Birinci Dünya Savaşı daha sonrası gösteriliyor. Onu takip eden İkinci Dünya Savaşı’nda ise ABD’nin Japonya üzerinde kullandığı 2 atom bombasının akabinde hızlanan nükleer silahlanma ile bugün insanlığın dünya üzerinden silinmesi birkaç tuşa basılmasına bağlı… Bu kudretin karşısında, muharririn tespitini açıklarken değindiği “algısızlık” -belki de bu algısızlığın temel sebebi olan “çaresizlik”…
Tabii müphemlik ve çeşitliliğin azalması problemi din, sanat ve siyaset üzere alanlarda ortaya çıkan ve kararı tek anlamlılık olarak tebarüz eden mana daralması; insan bedenen var olsa dahi insani olan özelliklerini kaybetmesi ile sonuçlanır, diye de ekliyor muharrir.
Kitabın girişinde yöneltilen “Bir Çeşitlilik Çağı mı?” sorusu değerli. Bauer, okuyucuya “kapitalist tüketim toplumu” konusunu açıyor ve topluma sunulan eser yelpazesinin çeşitliliğinden ve bu mamüllerin tüketicilerine sunduğu kimlikten bahsediyor. Pekala bu kadar farklı opsiyonun içinde yaşadığımız çağın ismi çeşitlilik mi? Karşılık tek söz: Hayır. Verdiği örnekler de çarpıcı:
• Almanya’da kuş popülasyonu 1800 yılından günümüze yüzde 80 azalmış.
• Böceklerin biyokütleleri yalnızca son 25 yılda yüzde 80 azalmış.
• Tüm bitkilerin yaklaşık yüzde 70’i tehlike altında.
• Biyologlar 2030 yılına kadar bilinen beş tipten birinin ve hatta 2050 yılına kadar her üç çeşitten birinin jenerasyonunun tükeneceğini söz ediyor.
• Konuştuğumuz lisanların sayısı her geçen gün azalıyor. Jenerasyonu Tükenmekte Olan Lisanlar Derneği dünyada konuşulan 6500 farklı, biricik lisanın neredeyse üçte birinin önümüzdeki birkaç on yıl içerisinde yok olacağını söz ediyor.
Peki kültür ne durumda? Muharrir, Avrupa’nın yüzsenelerdır tek kültürlü olduğu görüşünde. Hristiyanlık dışı bir dine sahip olan bireylerin, kimi Museviler haricinde Avrupa’ya yerleşmelerine müsaade verilmediği; bu durumun da dini manada homojenleşmeye sebep olduğunun altını çiziyor. Gerçekten geçmiş devirlerde İslam’ın Avrupa’da yayılmasının kuvvetli direnişler ile karşılaştığı herkesçe kabul goren bir olgu. Çok kültürlü bir hayatın var olduğu vakit için ise ticaret yollarının faal olarak kullanıldığı periyoda işaret ediyor. Kentlerde birfazlaca farklı din için inşa edilmiş ibadethaneler, sokaklarda konuşulan farklı lisanlar, farklı giysi üslupları. Gözlerimizi kapayıp Eski İpek Yolu’nu ve Birinci Dünya Savaşı’ndan evvelki devirde Osmanlı İmparatorluğu’nu hayal edelim. Hakikaten bugünden bir çok “farklı” olmalı…
Murat Ülker’in ilgili yazısı şöyle:
“Tabii müphemlik ve çeşitliliğin azalması din, sanat ve siyaset üzere alanlarda tek anlamlılığa varıyor; insan bedenen var olsa dahi insani olan özelliklerini kaybediyor, diyor Bauer. Avrupa yüzsenelerdır tek kültürlüdür. Hristiyanlık dışı bir dine sahip olan şahısların Avrupa’ya yerleşmelerine müsaade verilmediği; bu durumun da dini manada homojenleşmeye sebep olduğu söyleniyor. Geçmişte İslam’ın Avrupa’da yayılmasının kuvvetli direnişler ile karşılaştığı herkesçe kabul nazarann bir olgu. Çok kültürlü bir ömrün var olduğu vakit ise ticaret yollarının etkin olarak kullanıldığı Merkantilist periyottu.
Konumuz daha hayli, çeşitliliğin tüm tezahürlerine katlanma konusundaki dileğimiz yahut çekincemizdir. Dine ilginin genelde azalmasına karşın, fundamentalist akımların her geçen gün güçleniyor, diyor Bauer. esasen bizim de demokratikleşemememizin önündeki pürüz darbelerle dolu siyasi hayatımızdır, hatta bugün siyasal İslam denilen olgu da misal bir sonuçtur.
Geçmiş devirlerde yaşayan Klasik İslam alimleri Kur’an’daki ayetlerin biroldukca farklı biçimde yorumlanabilmesi ve farklı doğruları bünyesinde barındırabilmesi ile iftihar etmişlerdir. Günümüzde ise Allah’ın telaffuzlarının yalnızca tek bir manaya gelebileceğini savunup ve bu tek “doğru”yu aramaktadırlar. Sanırım onlara Hz. Muhammed’in umdemiz olan bir hadisini hatırlatmamız yerinde olacak: “Fikir ayrılıkları ümmet için rahmettir.” aslına bakarsan dinimizin biricikliği bizi aşan bir şeye, yani bizden daha büyük ve “farklı” olan bir şeye, GAYBe olan inanca dayanması ve içerisinde birfazlaca muğlaklık, belirsizlik ve epey anlamlılık barındırmasıdır. Yani modernizmin temel kalıpları içinde yer alan kavramsallaştırmaya hiç uygun değildir.
Sanat da tabiatı gereği müphemdir. Pekala günümüzde hala bu biçimde mi? Hakikat takıntımız, geleneği reddimiz ve saflığa ulaşmak için uğraşımız ile sanatı da tekdüzeleştiriyor muyuz?”
İlk yazıda Bauer’in Türkçe yayınlanan birinci kitabıyla ilgili (1) görüşlere yer vermiş ve ikazlarda bulunmuştum. Bauer’in Albaraka yayınlarından çıkan yeni kitabının ismi ise Dünyanın Tekdüzeleşmesi: Müphemlik ve Çeşitlilik Kaybı Üzerine (2). Bauer birinci kitabındaki görüşlerinin devamı niteliğinde olan kitapta diğer farklı görüşler de ileri sürüyor. Bu kitabı okurken de birinci yazıda yaptığım ikazlara dikkat etmek gerekiyor, yani bir acabayı esirgememek gerek.
Homo suicidalis kavramı insanlığın kendi elleri ile hazırladığı bir uçuruma hakikat süratle ilerlediğini tabir eder, diye başlıyor müellif. Ve devam ediyor: “İşin dikkat cazibeli yani ise uçuruma hakikat bu ilerleyiş bir kesim tarafınca desteklenir ve beslenirken, geniş kitleler tarafınca ilgisizlik ve hatta algısızlık ile karşılanmaktadır. Bu durumun hissedilmeye başlandığı birinci tarih olarak Birinci Dünya Savaşı daha sonrası gösteriliyor. Onu takip eden İkinci Dünya Savaşı’nda ise ABD’nin Japonya üzerinde kullandığı 2 atom bombasının akabinde hızlanan nükleer silahlanma ile bugün insanlığın dünya üzerinden silinmesi birkaç tuşa basılmasına bağlı… Bu kudretin karşısında, muharririn tespitini açıklarken değindiği “algısızlık” -belki de bu algısızlığın temel sebebi olan “çaresizlik”…
Tabii müphemlik ve çeşitliliğin azalması problemi din, sanat ve siyaset üzere alanlarda ortaya çıkan ve kararı tek anlamlılık olarak tebarüz eden mana daralması; insan bedenen var olsa dahi insani olan özelliklerini kaybetmesi ile sonuçlanır, diye de ekliyor muharrir.
Kitabın girişinde yöneltilen “Bir Çeşitlilik Çağı mı?” sorusu değerli. Bauer, okuyucuya “kapitalist tüketim toplumu” konusunu açıyor ve topluma sunulan eser yelpazesinin çeşitliliğinden ve bu mamüllerin tüketicilerine sunduğu kimlikten bahsediyor. Pekala bu kadar farklı opsiyonun içinde yaşadığımız çağın ismi çeşitlilik mi? Karşılık tek söz: Hayır. Verdiği örnekler de çarpıcı:
• Almanya’da kuş popülasyonu 1800 yılından günümüze yüzde 80 azalmış.
• Böceklerin biyokütleleri yalnızca son 25 yılda yüzde 80 azalmış.
• Tüm bitkilerin yaklaşık yüzde 70’i tehlike altında.
• Biyologlar 2030 yılına kadar bilinen beş tipten birinin ve hatta 2050 yılına kadar her üç çeşitten birinin jenerasyonunun tükeneceğini söz ediyor.
• Konuştuğumuz lisanların sayısı her geçen gün azalıyor. Jenerasyonu Tükenmekte Olan Lisanlar Derneği dünyada konuşulan 6500 farklı, biricik lisanın neredeyse üçte birinin önümüzdeki birkaç on yıl içerisinde yok olacağını söz ediyor.
Peki kültür ne durumda? Muharrir, Avrupa’nın yüzsenelerdır tek kültürlü olduğu görüşünde. Hristiyanlık dışı bir dine sahip olan bireylerin, kimi Museviler haricinde Avrupa’ya yerleşmelerine müsaade verilmediği; bu durumun da dini manada homojenleşmeye sebep olduğunun altını çiziyor. Gerçekten geçmiş devirlerde İslam’ın Avrupa’da yayılmasının kuvvetli direnişler ile karşılaştığı herkesçe kabul goren bir olgu. Çok kültürlü bir hayatın var olduğu vakit için ise ticaret yollarının faal olarak kullanıldığı periyoda işaret ediyor. Kentlerde birfazlaca farklı din için inşa edilmiş ibadethaneler, sokaklarda konuşulan farklı lisanlar, farklı giysi üslupları. Gözlerimizi kapayıp Eski İpek Yolu’nu ve Birinci Dünya Savaşı’ndan evvelki devirde Osmanlı İmparatorluğu’nu hayal edelim. Hakikaten bugünden bir çok “farklı” olmalı…