27 Temmuz 1923 tarihinde, Gazi ve Latife Hanım’ın İzmir’i ziyaretlerinde, iki kıymetli birinci gerçekleşmiştir. Bunların birincisi, sinema tarihinde değerli bir yer meblağ. Çağdaş Türk sinemacılığımızın kurucusu olan Cemil Beyefendi, eşi Sabahat Hanım’la birlikte birkaç kere Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı Uşakizade Köşkü’nde ziyaret etmişlerdir. Sinema sanatına büyük ehemmiyet veren Gazi, bu çiftin sinemacılık işini sürdürmelerini bilhassa istemiş ve dayanak vermiştir. Bu ziyaretlerden birinde, Cemil Beyefendi, Gazi ve eşini kendi sinemasına davet etmiştir. Cemil Beyefendi, İzmir’de bir birincinin yaşandığı o günü şu biçimde anlatmıştır:
“Bu ziyaretimde kendisine cephe sinemalarının son kısmını getirdiğimi istek ederlerse gösterebileceğimi söylemiş oldum. Fakat bahçedeki uydurma perdede sinemalar istenildiği üzere hoş görünmüyordu, bu kere benim işlettiğim Ankara Sineması’na gurur verirlerse daha yeterli seyredebileceklerini, ayrıyeten kimi ek sinemalar de gösterip kendilerini şad etmeye çalışacağımı söylemiş oldum. Çabucak yaveri Muzaffer’i çağırdı. O günkü programı okuttu. Programdan birtakım işleri iptal etti ve o gün saat üçte sinemaya gelebileceğini bildirdi.
Ankara Sineması ise İkiçeşmelik yokuş başında idi. Gazi’nin otosu görününce kurbanlar kesiliyor, halk tekbir getiriyordu, bayanlar otoyu öpüyor, oto lakin elle yürütülüyordu. Gazi, sinemanın kapısında elimi sıktı, birliktece balkona çıktık, aşağıdaki salona baktı. Bana:
‘Cemil, niye bayan yok?’ dedi. Ben:
‘Paşam, bayanlara yalnız salı günü sinema gösteriyoruz’ dedim. Yaverini çağırıp:
‘Dışarıdaki bayanları içeri bırakın’ dedi. Salonu dolduran bayanlar Gazi’yi alkışlamaya başladılar.”
Kadınlar kendisine dönmüş ve çılgınca alkışlamaya başlamışlardı, o denli ki bir türlü sinemaya başlayamıyordum. Sonunda Şarlo’nun ‘Şarlo’nun İdam Mahkûmu’ isimli komedisiyle sinemaya başladık.
Bu sinema Şarlo sinemaları ortasına en başarılısı sayılmaktaydı. Atatürk perdede cereyan eden olaylara o kadar fazlaca güldü ki, beni çağırarak:
Cemil, ömrümde bu kadar güldüğümü hatırlamıyorum. Şunu bir kez daha seyretsek olmaz mı?
Peki, natürel Paşam, istediğiniz kadar gösterebiliriz, dedim.
tekrar Şarlo’yu izledikten daha sonra kendisinin bulunduğu cephe sinemalarının son kısmına geçtik.
O gün epeyce heyecanlı, coşkulu bir gün olmuştu. Sinema bittikten daha sonra bir daha tıpkı coşkun tezahürat içinde Ankara Sineması’ndan çıkarak otomobillerine bindiler ve ayrıldılar.”
Evet, bu izlence ile, Gazi’nin bayan hakları konusunda bir fikri de gerçekleşmiş oluyordu. Haftaya, Bedia Muvahhid’in birinci defa İzmir’de tiyatro sahnesine çıkışını anlatacağım.
Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı
“Bu ziyaretimde kendisine cephe sinemalarının son kısmını getirdiğimi istek ederlerse gösterebileceğimi söylemiş oldum. Fakat bahçedeki uydurma perdede sinemalar istenildiği üzere hoş görünmüyordu, bu kere benim işlettiğim Ankara Sineması’na gurur verirlerse daha yeterli seyredebileceklerini, ayrıyeten kimi ek sinemalar de gösterip kendilerini şad etmeye çalışacağımı söylemiş oldum. Çabucak yaveri Muzaffer’i çağırdı. O günkü programı okuttu. Programdan birtakım işleri iptal etti ve o gün saat üçte sinemaya gelebileceğini bildirdi.
Ankara Sineması ise İkiçeşmelik yokuş başında idi. Gazi’nin otosu görününce kurbanlar kesiliyor, halk tekbir getiriyordu, bayanlar otoyu öpüyor, oto lakin elle yürütülüyordu. Gazi, sinemanın kapısında elimi sıktı, birliktece balkona çıktık, aşağıdaki salona baktı. Bana:
‘Cemil, niye bayan yok?’ dedi. Ben:
‘Paşam, bayanlara yalnız salı günü sinema gösteriyoruz’ dedim. Yaverini çağırıp:
‘Dışarıdaki bayanları içeri bırakın’ dedi. Salonu dolduran bayanlar Gazi’yi alkışlamaya başladılar.”
Kadınlar kendisine dönmüş ve çılgınca alkışlamaya başlamışlardı, o denli ki bir türlü sinemaya başlayamıyordum. Sonunda Şarlo’nun ‘Şarlo’nun İdam Mahkûmu’ isimli komedisiyle sinemaya başladık.
Bu sinema Şarlo sinemaları ortasına en başarılısı sayılmaktaydı. Atatürk perdede cereyan eden olaylara o kadar fazlaca güldü ki, beni çağırarak:
Cemil, ömrümde bu kadar güldüğümü hatırlamıyorum. Şunu bir kez daha seyretsek olmaz mı?
Peki, natürel Paşam, istediğiniz kadar gösterebiliriz, dedim.
tekrar Şarlo’yu izledikten daha sonra kendisinin bulunduğu cephe sinemalarının son kısmına geçtik.
O gün epeyce heyecanlı, coşkulu bir gün olmuştu. Sinema bittikten daha sonra bir daha tıpkı coşkun tezahürat içinde Ankara Sineması’ndan çıkarak otomobillerine bindiler ve ayrıldılar.”
Evet, bu izlence ile, Gazi’nin bayan hakları konusunda bir fikri de gerçekleşmiş oluyordu. Haftaya, Bedia Muvahhid’in birinci defa İzmir’de tiyatro sahnesine çıkışını anlatacağım.
Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı