bencede
New member
Physics arXiv Blog
İlgi nazarann Netflix sineması ‘Don’t Look Up’ [Yukarı Bakma], iki gökbilimcinin, yakın bir asteroit çarpışmasının medeniyeti yok etmesi tehdidine karşı vurdumduymaz bir dünyayı uyarma eforlarına dair hicivli bir gönderme. Sinema, yayınlanmasının akabinde, Netflix’te bir hafta ortasında en çok izlenme oranına ulaştı. Sinemanın odağında, bize yanlışsız ilerleyen 10 kilometre çapındaki bir asteroidin yarattığı tehdit karşısında ne yapılması gerektiği sorusu bulunuyor. Günümüzden yaklaşık 65 milyon yıl evvel dinozorları öldüren asteroit de benzeri bir büyüklükteydi. Sadece 6 ay vaktimiz olsaydı, medeniyetimizi nasıl kurtarabilirdik?
Artık, ABD’nin Santa Barbara kentinde bulunan Kaliforniya Üniversitesi’nden Philip Lubin ve Alexander Cohen’in, Dünya’nın bunun üzere bir durumda kendini nasıl savunabileceğini ve bu savunmanın hangi şartlarda yararsız olacağını anlamayı amaçlayan araştırmaları yardımıyla bir karşılığımız var. Sonuç itibariyle, Dünya muhtemelen 6 ay evvelce uyarıldığı bir durumda, 10 kilometrelik bir asteroide karşı kendini savunabilirdi lakin hayli daha büyük bir obje umutları tüketirdi.
ASTEROİT SAVUNMASI
Bir asteroit darbesine karşı kendimizi savunmamızın birkaç yolu mevcut. Bilim insanları yakın periyotta bir asteroidi Dünya’dan uzaklaştırma ihtimalini inceledi. Öte yandan bu biraz vakit alır ve katiyetle Lubin ve Cohen’in araştırdığı 6 aylık senaryodan daha uzun sürer. Bir başka seçenek, asteroidi buharlaştırmayı denemek olabilir. Bu formül, onu bir katıdan büyük ihtimalle zararsız bir gaza dönüştürmek manasına gelir. Bu yol değerli ölçüde güç gerektiriyor ve Lubin ve Cohen, bunun tüm dünyadaki nükleer cephaneliğin en az 50 katını gerektirdiğini süratlice gösteriyorlar. “Yani, kesin olarak hayır, gayemizi nükleer silahlarla buharlaştıramayız” kararına varıyorlar.
Diğer bir seçenek ise asteroidi daha küçük kesimlere ayırmak ve bu kesimlerin Dünya’ya çarpmasına müsaade vermek. Küçük modüllerin her biri kendi başına ana asteroitten büyük oranda daha az hasar verirken, bu yaklaşım da başarısızlığa mahkûm.
Lubin ve Cohen, kesimlere ayrılsa da atmosfere ana asteroitle birebir toplam enerjiyi yükleyeceğinin altını çiziyorlar. Ve bu güç, ortalama 300 santigrat derecelik bir ısı artışına niye olacak. Araştırmacılar, bir çeşit sualtı sığınağı inşa edilmesi durumunda insanların bunun üzere olaydan kurtulabileceklerini lisana getiriyorlar. “bir daha de Dünya’nın yüzey ekosisteminde oluşacak hasar sahiden de felaket olurdu” diye ekliyorlar.
Lubin ve Cohen, bunun yerine, modüllerin büyük kısmını Dünya’dan uzağa yanlışsız fırlatacak kadar büyük bir güçle asteroidi havaya uçurmanın mümkün olup olmayacağını araştırıyor. Bunu yapabilmek için gezegenin termonükleer silah cephaneliğini kullanmayı öneriyorlar. örneğin, ABD’nin elindeki ‘B61-11’ ve ‘W61’ isimli bombalar, 340 kilotonluk patlamalar yaratmanızı sağlayabilir. (Kıyaslama için, Hiroşima’ya atılan ‘Little Boy’ isimli atom bombası 15 kilotonluk güç üretmişti.)
Bu biraz karmaşık bir plan. Öncelikle, bu bombaların dünyadaki en kuvvetli roketlerle asteroide gerçek fırlatılması gerek. Bombalar, her ikisi de yakında faaliyete geçecek olan NASA’nın ay menzilli Uzay Fırlatma Sistemi’ne ya da Spacex’in Yıldız Gemisi’ne muhtaçlık duyacaklar. sonrasındasında, bu araçların en tesirli darbeyi vurmak için asteroidin yüzeyinin altına girmesi gerekir. Ancak bu kısım ziyadesiyle değerli. ‘B61-11’ ve ‘W61’ bombalarının her ikisi de toprağa girdikten daha sonra patlamak üzere tasarlanmış “zemin delici” silahlar.
birebir vakitte, yer ile yaşanan çok yüksek suratlardaki balistik bir çarpışmadan daha sonra harekete geçmek üzere tasarlanmışlar. Buna rağmen, Dünya’yı etkileyecek bir asteroit saniyede onlarca ve tahminen de yüzlerce kilometre süratle bize yanlışsız ilerliyor olacak. Bu silahların bu biçimdesi bir çarpışmanın akabinde hâlâ çalışıp çalışamayacağı bilinmiyor. Bir öteki büyük belirsizlik kaynağı ise patlamanın ne kadar verimli olacağı; yani, asteroit modüllerini kinetik güce dönüştüren patlayıcı güç ölçüsü.
YERALTI DENEYİ
Lubin ve Cohen, bu hususta bir fikir edinmek için 1962 yılında Nevada’da gerçekleştirilen ve ‘Storax Sedan Projesi/Plowshare Testi’ diye isimlendirilen bir yeraltı termonükleer testini örnek veriyor. Bu test, 194 metre derinlikte bulunan bir maden galerisinin tabanında 104 kilotonluk bir bombanın patlatılmasını içeriyordu. Araştırmacılar, “Patlama yaklaşık 1.12 × 1010 kg toprağı havaya savurdu ve yaklaşık 390 metre çapa ve 100 metre derinliğe sahip bir krater yarattı” diyorlar. Aktarıldığı kadarıyla, havaya savurduğu toprağı 90 metre yükseklikteki tavana kadar fırlatmıştı.
Araştırmacılar, kimi sıradan hesaplamalarla, bu savurma sürecini gerçekleştirmek için gereken enerjiyi hesapladılar ve yaşananın, patlayıcının sahip olduğu potansiyel gücün sırf yüzde 2,3’ü olduğunu tabir ediyorlar. Bu, küçük bir dönüşüm oranı.
Bilim insanları, 4.75 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana gelmesi üzere öteki çeşitli güç transfer sistemlerini hesaba katmadıkları için bunun muhtemelen bir alt hudut olduğuna işaret ediyorlar. bir daha de bir patlama ve bir asteroid içindeki buluşmanın tesiriyle ilgili bir fikir verdiğini lisana getiriyorlar. Toplamda, 10 kilometre çapa sahip bir asteroidin, kesimlerinin büyük kısmını bizden uzağa gönderecek halde imha etmenin, her biri 100 kiloton güce sahip ve toplam 800 megaton üretebilen termonükleer bombalardan yaklaşık 8000 tane gerektireceğini söz ediyorlar.
STOKLARDA GEREĞİNCE GÜÇ VAR
elbette, ABD’nin nükleer stokları 1962’den beri varlığını koruyor. Bu toplam güç, var olan kapasite dahilinde olmakla bir arada, gerekli roketlerin kelam konusu vakit zarfında bombaların taşınması için gereken biçimde uyarlanıp uyarlanamayacağı bilinmiyor.
Yapılan hesaplamalar, saniyede 10 km’lik bir süratle bize hakikat ilerleyen 10 km çapındaki bir asteroit olduğunu var iseyıyor. Altı aylık bir ihtar müddeti verildiğinde, yaşanacak çarpışmadan bir ay evvel amacı durdurmak için roketlerin fırlatılması gerekir. Bu vakit zarfı, uyarlamalar ya da testler için pek fazla vakit tanımıyor. Araştırmacılar, “Elimizdeki insan kapasitesi, temel çizgileriyle aktardığımız çok tehdit senaryosunun üstesinden gelebilecek kadar kâfi olmanın tam sınırında” diyorlar. Bundan hayli daha erken haberdar olacağımızı düşünen biri var ise, Lubin ve Cohen, NEOWISE kuyruklu yıldızı örnek olarak gösteriyorlar. O, 5 kilometrelik bir çapa sahipti ve birinci görülüşünden sırf 4 ay daha sonra, Temmuz 2020’de Dünya’ya en yakın aradan geçti.
Ne keyifli ki NEOWISE tehlike yaratmadan geçip gitti. Öte yandan, şayet Dünya ile bir çarpışma rotası üzerinde olsaydı, bize saniyede 100 km’ye varan bir çarpma süratiyle yaklaşabilirdi ve bu durum bizlere reaksiyon göstermek için fazlaca az vakit bırakırdı. Lubin ve Cohen, “2020 yılında yalnızca 4 aylık bir ihtar vaktiyle keşfedilen NEOWISE kuyruklu yıldızı olayı uyarıcı bir örnek” diyor.
Olağan ki bu cins çarpışmalar nadir yaşanır. 10 km çapındaki bir asteroitle çarpışmanın, en sonuncusu 65 milyon yıl evvel olmak üzere her 100 milyon yılda bir, sadece bir kez gerçekleşme mümkünlüğü bulunuyor. Araştırmacılar, 6 aylık bir ihtarla, “Teorik olarak, insanlığın çarpışmadan 5 ay evvel başlatılacak bir küme nükleer bombayla kendini savunabileceği” kararına vardılar. Bu durum bize biraz umut veriyor. Netflix sinemasında yaşananları mümkün bakılırsan Lubin ve Cohen, makalelerinde “Yukarı Bakmayı Unutmayın” diyorlar. Bu senaryo göz önüne alındığında farklı bir son görmek için, orjinal sineması izlemek gerek.
Yazının yepyenisi Astronomy sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
İlgi nazarann Netflix sineması ‘Don’t Look Up’ [Yukarı Bakma], iki gökbilimcinin, yakın bir asteroit çarpışmasının medeniyeti yok etmesi tehdidine karşı vurdumduymaz bir dünyayı uyarma eforlarına dair hicivli bir gönderme. Sinema, yayınlanmasının akabinde, Netflix’te bir hafta ortasında en çok izlenme oranına ulaştı. Sinemanın odağında, bize yanlışsız ilerleyen 10 kilometre çapındaki bir asteroidin yarattığı tehdit karşısında ne yapılması gerektiği sorusu bulunuyor. Günümüzden yaklaşık 65 milyon yıl evvel dinozorları öldüren asteroit de benzeri bir büyüklükteydi. Sadece 6 ay vaktimiz olsaydı, medeniyetimizi nasıl kurtarabilirdik?
Artık, ABD’nin Santa Barbara kentinde bulunan Kaliforniya Üniversitesi’nden Philip Lubin ve Alexander Cohen’in, Dünya’nın bunun üzere bir durumda kendini nasıl savunabileceğini ve bu savunmanın hangi şartlarda yararsız olacağını anlamayı amaçlayan araştırmaları yardımıyla bir karşılığımız var. Sonuç itibariyle, Dünya muhtemelen 6 ay evvelce uyarıldığı bir durumda, 10 kilometrelik bir asteroide karşı kendini savunabilirdi lakin hayli daha büyük bir obje umutları tüketirdi.
ASTEROİT SAVUNMASI
Bir asteroit darbesine karşı kendimizi savunmamızın birkaç yolu mevcut. Bilim insanları yakın periyotta bir asteroidi Dünya’dan uzaklaştırma ihtimalini inceledi. Öte yandan bu biraz vakit alır ve katiyetle Lubin ve Cohen’in araştırdığı 6 aylık senaryodan daha uzun sürer. Bir başka seçenek, asteroidi buharlaştırmayı denemek olabilir. Bu formül, onu bir katıdan büyük ihtimalle zararsız bir gaza dönüştürmek manasına gelir. Bu yol değerli ölçüde güç gerektiriyor ve Lubin ve Cohen, bunun tüm dünyadaki nükleer cephaneliğin en az 50 katını gerektirdiğini süratlice gösteriyorlar. “Yani, kesin olarak hayır, gayemizi nükleer silahlarla buharlaştıramayız” kararına varıyorlar.
Diğer bir seçenek ise asteroidi daha küçük kesimlere ayırmak ve bu kesimlerin Dünya’ya çarpmasına müsaade vermek. Küçük modüllerin her biri kendi başına ana asteroitten büyük oranda daha az hasar verirken, bu yaklaşım da başarısızlığa mahkûm.
Lubin ve Cohen, kesimlere ayrılsa da atmosfere ana asteroitle birebir toplam enerjiyi yükleyeceğinin altını çiziyorlar. Ve bu güç, ortalama 300 santigrat derecelik bir ısı artışına niye olacak. Araştırmacılar, bir çeşit sualtı sığınağı inşa edilmesi durumunda insanların bunun üzere olaydan kurtulabileceklerini lisana getiriyorlar. “bir daha de Dünya’nın yüzey ekosisteminde oluşacak hasar sahiden de felaket olurdu” diye ekliyorlar.
Lubin ve Cohen, bunun yerine, modüllerin büyük kısmını Dünya’dan uzağa yanlışsız fırlatacak kadar büyük bir güçle asteroidi havaya uçurmanın mümkün olup olmayacağını araştırıyor. Bunu yapabilmek için gezegenin termonükleer silah cephaneliğini kullanmayı öneriyorlar. örneğin, ABD’nin elindeki ‘B61-11’ ve ‘W61’ isimli bombalar, 340 kilotonluk patlamalar yaratmanızı sağlayabilir. (Kıyaslama için, Hiroşima’ya atılan ‘Little Boy’ isimli atom bombası 15 kilotonluk güç üretmişti.)
Bu biraz karmaşık bir plan. Öncelikle, bu bombaların dünyadaki en kuvvetli roketlerle asteroide gerçek fırlatılması gerek. Bombalar, her ikisi de yakında faaliyete geçecek olan NASA’nın ay menzilli Uzay Fırlatma Sistemi’ne ya da Spacex’in Yıldız Gemisi’ne muhtaçlık duyacaklar. sonrasındasında, bu araçların en tesirli darbeyi vurmak için asteroidin yüzeyinin altına girmesi gerekir. Ancak bu kısım ziyadesiyle değerli. ‘B61-11’ ve ‘W61’ bombalarının her ikisi de toprağa girdikten daha sonra patlamak üzere tasarlanmış “zemin delici” silahlar.
birebir vakitte, yer ile yaşanan çok yüksek suratlardaki balistik bir çarpışmadan daha sonra harekete geçmek üzere tasarlanmışlar. Buna rağmen, Dünya’yı etkileyecek bir asteroit saniyede onlarca ve tahminen de yüzlerce kilometre süratle bize yanlışsız ilerliyor olacak. Bu silahların bu biçimdesi bir çarpışmanın akabinde hâlâ çalışıp çalışamayacağı bilinmiyor. Bir öteki büyük belirsizlik kaynağı ise patlamanın ne kadar verimli olacağı; yani, asteroit modüllerini kinetik güce dönüştüren patlayıcı güç ölçüsü.
YERALTI DENEYİ
Lubin ve Cohen, bu hususta bir fikir edinmek için 1962 yılında Nevada’da gerçekleştirilen ve ‘Storax Sedan Projesi/Plowshare Testi’ diye isimlendirilen bir yeraltı termonükleer testini örnek veriyor. Bu test, 194 metre derinlikte bulunan bir maden galerisinin tabanında 104 kilotonluk bir bombanın patlatılmasını içeriyordu. Araştırmacılar, “Patlama yaklaşık 1.12 × 1010 kg toprağı havaya savurdu ve yaklaşık 390 metre çapa ve 100 metre derinliğe sahip bir krater yarattı” diyorlar. Aktarıldığı kadarıyla, havaya savurduğu toprağı 90 metre yükseklikteki tavana kadar fırlatmıştı.
Araştırmacılar, kimi sıradan hesaplamalarla, bu savurma sürecini gerçekleştirmek için gereken enerjiyi hesapladılar ve yaşananın, patlayıcının sahip olduğu potansiyel gücün sırf yüzde 2,3’ü olduğunu tabir ediyorlar. Bu, küçük bir dönüşüm oranı.
Bilim insanları, 4.75 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana gelmesi üzere öteki çeşitli güç transfer sistemlerini hesaba katmadıkları için bunun muhtemelen bir alt hudut olduğuna işaret ediyorlar. bir daha de bir patlama ve bir asteroid içindeki buluşmanın tesiriyle ilgili bir fikir verdiğini lisana getiriyorlar. Toplamda, 10 kilometre çapa sahip bir asteroidin, kesimlerinin büyük kısmını bizden uzağa gönderecek halde imha etmenin, her biri 100 kiloton güce sahip ve toplam 800 megaton üretebilen termonükleer bombalardan yaklaşık 8000 tane gerektireceğini söz ediyorlar.
STOKLARDA GEREĞİNCE GÜÇ VAR
elbette, ABD’nin nükleer stokları 1962’den beri varlığını koruyor. Bu toplam güç, var olan kapasite dahilinde olmakla bir arada, gerekli roketlerin kelam konusu vakit zarfında bombaların taşınması için gereken biçimde uyarlanıp uyarlanamayacağı bilinmiyor.
Yapılan hesaplamalar, saniyede 10 km’lik bir süratle bize hakikat ilerleyen 10 km çapındaki bir asteroit olduğunu var iseyıyor. Altı aylık bir ihtar müddeti verildiğinde, yaşanacak çarpışmadan bir ay evvel amacı durdurmak için roketlerin fırlatılması gerekir. Bu vakit zarfı, uyarlamalar ya da testler için pek fazla vakit tanımıyor. Araştırmacılar, “Elimizdeki insan kapasitesi, temel çizgileriyle aktardığımız çok tehdit senaryosunun üstesinden gelebilecek kadar kâfi olmanın tam sınırında” diyorlar. Bundan hayli daha erken haberdar olacağımızı düşünen biri var ise, Lubin ve Cohen, NEOWISE kuyruklu yıldızı örnek olarak gösteriyorlar. O, 5 kilometrelik bir çapa sahipti ve birinci görülüşünden sırf 4 ay daha sonra, Temmuz 2020’de Dünya’ya en yakın aradan geçti.
Ne keyifli ki NEOWISE tehlike yaratmadan geçip gitti. Öte yandan, şayet Dünya ile bir çarpışma rotası üzerinde olsaydı, bize saniyede 100 km’ye varan bir çarpma süratiyle yaklaşabilirdi ve bu durum bizlere reaksiyon göstermek için fazlaca az vakit bırakırdı. Lubin ve Cohen, “2020 yılında yalnızca 4 aylık bir ihtar vaktiyle keşfedilen NEOWISE kuyruklu yıldızı olayı uyarıcı bir örnek” diyor.
Olağan ki bu cins çarpışmalar nadir yaşanır. 10 km çapındaki bir asteroitle çarpışmanın, en sonuncusu 65 milyon yıl evvel olmak üzere her 100 milyon yılda bir, sadece bir kez gerçekleşme mümkünlüğü bulunuyor. Araştırmacılar, 6 aylık bir ihtarla, “Teorik olarak, insanlığın çarpışmadan 5 ay evvel başlatılacak bir küme nükleer bombayla kendini savunabileceği” kararına vardılar. Bu durum bize biraz umut veriyor. Netflix sinemasında yaşananları mümkün bakılırsan Lubin ve Cohen, makalelerinde “Yukarı Bakmayı Unutmayın” diyorlar. Bu senaryo göz önüne alındığında farklı bir son görmek için, orjinal sineması izlemek gerek.
Yazının yepyenisi Astronomy sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)