bencede
New member
Jules Bernstein
Daha evvel gözden kaçan bir etken olan kıtaların pozisyonu, Dünya okyanuslarını, hayatı destekleyen oksijenle doldurmaya yardım ediyor. Kıtasal hareket, en nihayetinde tam karşıtı bir tesire yol açabilir ve derin okyanus yaratıklarının büyük kısmını öldürebilir.
ABD’de bulunan Kaliforniya Üniversitesi’nin Riverside (UCR) yerleşkesinde jeolog ve araştırmanın ortak müellifi olan Andy Ridgwell, okyanus oksijenini etkileyen güçlerle ilgili yeni bir araştırmada, “Kıtasal kayma, sert bir olaya niye olamayacak kadar yavaş görünür; ancak okyanus buna hazır olduğunda, görünüşte küçük olan bir olay dahi deniz hayatında yaygın bir mevt dalgasını tetikleyebilir” diyor.
YAŞAMI TEHDİT EDEN GÖRÜNMEZ BİR ETKEN
Okyanusun yüzeyinde bulunan su, Kuzey ya da Güney Kutbu’na yaklaştıkça daha soğuk ve ağır bir kıvama kavuşur ve akabinde tabana hakikat batar. Su batarken, Dünya atmosferinden çekilen oksijeni de okyanus tabanına taşır.
Neticede, geriye yanlışsız yeni bir akış, batık biçimdeki organik husustan salınan besinleri okyanusun yüzebir daha taşır ve buradaki planktonların büyümesini takviyeler. Hem tabanlara aralıksız oksijen taşınımı birebir vakitte yüzeyde üretilen organik husus, günümüz okyanuslarında gördüğümüz şaşırtan çeşitliğe sahip balıkları ve başka canlıları besler.
UC Riverside’da nazaranvli araştırmacılar tarafınca ulaşılan yeni bulgular, bu oksijen ve besin deveranının aniden sona erebileceğini ortaya çıkardı. Araştırmacılar, karmaşık bilgisayar modelleri kullanarak kıtasal levhaların bulunduğu pozisyonun okyanusta bulunan oksijenin hareket biçimini etkileyip etkilemediğini araştırdılar. Ulaştıkları sürpriz sonuca nazaran etkiliyor.
DAHA EVVEL DE YAŞANDI
Ridgwell, “Günümüzden milyonlarca yıl evvel, okyanustaki hayvan hayatı başladıktan kısa bir süre daha sonra, global okyanus sirkülasyonunun tamamı periyodik halde duraksıyor gibiydi” diyor: “Kıtaların hareketinin yüzey sularının ve oksijenin batışının durmasına yol açabileceğini ve büyük ihtimalle Dünya’daki hayatın gelişim biçimini dikkat cazip halde etkileyebileceğini keşfetmeyi beklemiyorduk.”
Şu ana dek, son 540 milyon yıldaki deniz oksijeninin evrimini incelemek hedefiyle kullanılan modeller nazarance sıradanti ve okyanus sirkülasyonunu denkleme eklemiyordu. Bu modellerde, ‘okyanus anoksisi’ -okyanustaki oksijenin yok olduğu vakit dilimleri-, atmosferik oksijen yoğunluklarında bir düşüş yaşandığını gösteriyordu.
Çalışmanın başyazarı ve şu anda Fransa’daki Université Bourgogne Franche-Comté’ta misyonunu sürdüren eski UCR paleo-iklim modelleyicisi Alexandre Pohl, “Bilim insanları, daha evvel okyanustaki oksijen düzeylerinde gerçekleşen değişimin büyük oranda atmosferdeki benzeri dalgalanmaların bir yansıması olduğunu var iseydılar” diyor.
Bu araştırmada birinci kere okyanusun 3d olarak gösterildiği ve okyanus akıntılarının göz önünde bulundurulduğu bir model kullanıldı. Ulaşılan sonuçlar, global su döngüsünde yaşanan çöküşün, sığ ve derin bölgelerde bulunan oksijen düzeyleri içinde keskin bir farklılaşmaya niye olduğunu gözler önüne seriyor.
Bu ayrışma, kıyılara yakın olan sığ yerler haricinde kalan tüm deniz tabanının, ‘Silüriyen döneminin’* başlangıcında, günümüzden yaklaşık 440 milyon yıl öncesine dek on milyonlarca yıl boyunca sahip olduğu oksijeni büsbütün kaybettiği manasına geliyordu.
PUSUDA BEKLEYEN DEĞİŞİM
Ridgwell, “Dolaşımın çöküşü, yüzeye daha yakın bir derinlikte yüzemeyen rastgele bir canlı ve atmosferde hâlâ mevcut olan hayat kaynağı oksijen açısından bir idam cezası olmuştu” diyor. Derinlerdeki yaratıklar içinde garip görünüşlü balıklar, dev solucanlar ve kabuklular, kalamarlar, süngerler ve epeyce daha fazlası bulunuyor.
Araştırma, Dünya’nın gelecekte misal bir olayı bekleyip beklemeyeceğine ya da ne vakit bekleyebileceğine değinmiyor ve (olası) bir çöküşün ne vakit yaşanabileceğini ya da bunu neyin tetikleyeceğini tespit etmek güç. tıpkı vakitte, sahip olduğumuz iklim modelleri, artan global ısınmanın okyanustaki deveranı zayıflatacağını ve kimi modellerin Kuzey Atlantik’te başlayan deveran dallanmasının kaçınılmaz çöküşüyle ilgili öngörüsünü teyit eder nitelikte.
Ridgwell, “Kitlesel bir yok oluş hadisesini öngörmek için daha detaylı bir iklim modeline muhtaçlığımız var” diyor: “Diğer yandan, günümüzde, Kuzey Atlantik’teki su döngüsü konusunda korkularımız var ve suyun derinlere akışının azaldığına dair ispatlar mevcut.”
Ridgwell, teorik olarak, sıra dışı seviyede sıcak bir yazın ya da bir uçurumda gerçekleşen bir erozyonun, şu anda göründüğü haliyle hayatı alt üst edecek bir dizi süreci harekete geçirebileceğini belirtiyor.
Ridgewell, “Üzerinde sörf yapabileceğiniz ya da yelken açabileceğiniz okyanus yüzeyinin olan biten her şeyin gerçekleştiği yer olduğunu düşünebilirsiniz. Ne var ki yüzeyin altında, okyanus dur durak bilmeden çalışıyor ve karanlık derinliklerde yaşayan hayvanlara hayati kıymetteki oksijeni ulaştırıyor” diyor: “Okyanus hayatın gelişmesine imkân tanıyorsa da verdiği hayatı geri alabilir. Kıta levhaları hareket etmeye devam ettiği sürece hiç bir şey bunu göz arkası edemez.”
*Silüryen Devir, Paleozoik devrin üçüncü alt kısmı olarak Silüryen kayaç sistemlerinin oluştuğu jeolojik vakit dilimidir. Günümüzden yaklaşık 444 milyon yıl evvel başlayıp yaklaşık 420 milyon yıl evvel bitmiş olduği kabul edilir.
Yazının özgünü news.ucr.edu sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Daha evvel gözden kaçan bir etken olan kıtaların pozisyonu, Dünya okyanuslarını, hayatı destekleyen oksijenle doldurmaya yardım ediyor. Kıtasal hareket, en nihayetinde tam karşıtı bir tesire yol açabilir ve derin okyanus yaratıklarının büyük kısmını öldürebilir.
ABD’de bulunan Kaliforniya Üniversitesi’nin Riverside (UCR) yerleşkesinde jeolog ve araştırmanın ortak müellifi olan Andy Ridgwell, okyanus oksijenini etkileyen güçlerle ilgili yeni bir araştırmada, “Kıtasal kayma, sert bir olaya niye olamayacak kadar yavaş görünür; ancak okyanus buna hazır olduğunda, görünüşte küçük olan bir olay dahi deniz hayatında yaygın bir mevt dalgasını tetikleyebilir” diyor.
YAŞAMI TEHDİT EDEN GÖRÜNMEZ BİR ETKEN
Okyanusun yüzeyinde bulunan su, Kuzey ya da Güney Kutbu’na yaklaştıkça daha soğuk ve ağır bir kıvama kavuşur ve akabinde tabana hakikat batar. Su batarken, Dünya atmosferinden çekilen oksijeni de okyanus tabanına taşır.
Neticede, geriye yanlışsız yeni bir akış, batık biçimdeki organik husustan salınan besinleri okyanusun yüzebir daha taşır ve buradaki planktonların büyümesini takviyeler. Hem tabanlara aralıksız oksijen taşınımı birebir vakitte yüzeyde üretilen organik husus, günümüz okyanuslarında gördüğümüz şaşırtan çeşitliğe sahip balıkları ve başka canlıları besler.
UC Riverside’da nazaranvli araştırmacılar tarafınca ulaşılan yeni bulgular, bu oksijen ve besin deveranının aniden sona erebileceğini ortaya çıkardı. Araştırmacılar, karmaşık bilgisayar modelleri kullanarak kıtasal levhaların bulunduğu pozisyonun okyanusta bulunan oksijenin hareket biçimini etkileyip etkilemediğini araştırdılar. Ulaştıkları sürpriz sonuca nazaran etkiliyor.
DAHA EVVEL DE YAŞANDI
Ridgwell, “Günümüzden milyonlarca yıl evvel, okyanustaki hayvan hayatı başladıktan kısa bir süre daha sonra, global okyanus sirkülasyonunun tamamı periyodik halde duraksıyor gibiydi” diyor: “Kıtaların hareketinin yüzey sularının ve oksijenin batışının durmasına yol açabileceğini ve büyük ihtimalle Dünya’daki hayatın gelişim biçimini dikkat cazip halde etkileyebileceğini keşfetmeyi beklemiyorduk.”
Şu ana dek, son 540 milyon yıldaki deniz oksijeninin evrimini incelemek hedefiyle kullanılan modeller nazarance sıradanti ve okyanus sirkülasyonunu denkleme eklemiyordu. Bu modellerde, ‘okyanus anoksisi’ -okyanustaki oksijenin yok olduğu vakit dilimleri-, atmosferik oksijen yoğunluklarında bir düşüş yaşandığını gösteriyordu.
Çalışmanın başyazarı ve şu anda Fransa’daki Université Bourgogne Franche-Comté’ta misyonunu sürdüren eski UCR paleo-iklim modelleyicisi Alexandre Pohl, “Bilim insanları, daha evvel okyanustaki oksijen düzeylerinde gerçekleşen değişimin büyük oranda atmosferdeki benzeri dalgalanmaların bir yansıması olduğunu var iseydılar” diyor.
Bu araştırmada birinci kere okyanusun 3d olarak gösterildiği ve okyanus akıntılarının göz önünde bulundurulduğu bir model kullanıldı. Ulaşılan sonuçlar, global su döngüsünde yaşanan çöküşün, sığ ve derin bölgelerde bulunan oksijen düzeyleri içinde keskin bir farklılaşmaya niye olduğunu gözler önüne seriyor.
Bu ayrışma, kıyılara yakın olan sığ yerler haricinde kalan tüm deniz tabanının, ‘Silüriyen döneminin’* başlangıcında, günümüzden yaklaşık 440 milyon yıl öncesine dek on milyonlarca yıl boyunca sahip olduğu oksijeni büsbütün kaybettiği manasına geliyordu.
PUSUDA BEKLEYEN DEĞİŞİM
Ridgwell, “Dolaşımın çöküşü, yüzeye daha yakın bir derinlikte yüzemeyen rastgele bir canlı ve atmosferde hâlâ mevcut olan hayat kaynağı oksijen açısından bir idam cezası olmuştu” diyor. Derinlerdeki yaratıklar içinde garip görünüşlü balıklar, dev solucanlar ve kabuklular, kalamarlar, süngerler ve epeyce daha fazlası bulunuyor.
Araştırma, Dünya’nın gelecekte misal bir olayı bekleyip beklemeyeceğine ya da ne vakit bekleyebileceğine değinmiyor ve (olası) bir çöküşün ne vakit yaşanabileceğini ya da bunu neyin tetikleyeceğini tespit etmek güç. tıpkı vakitte, sahip olduğumuz iklim modelleri, artan global ısınmanın okyanustaki deveranı zayıflatacağını ve kimi modellerin Kuzey Atlantik’te başlayan deveran dallanmasının kaçınılmaz çöküşüyle ilgili öngörüsünü teyit eder nitelikte.
Ridgwell, “Kitlesel bir yok oluş hadisesini öngörmek için daha detaylı bir iklim modeline muhtaçlığımız var” diyor: “Diğer yandan, günümüzde, Kuzey Atlantik’teki su döngüsü konusunda korkularımız var ve suyun derinlere akışının azaldığına dair ispatlar mevcut.”
Ridgwell, teorik olarak, sıra dışı seviyede sıcak bir yazın ya da bir uçurumda gerçekleşen bir erozyonun, şu anda göründüğü haliyle hayatı alt üst edecek bir dizi süreci harekete geçirebileceğini belirtiyor.
Ridgewell, “Üzerinde sörf yapabileceğiniz ya da yelken açabileceğiniz okyanus yüzeyinin olan biten her şeyin gerçekleştiği yer olduğunu düşünebilirsiniz. Ne var ki yüzeyin altında, okyanus dur durak bilmeden çalışıyor ve karanlık derinliklerde yaşayan hayvanlara hayati kıymetteki oksijeni ulaştırıyor” diyor: “Okyanus hayatın gelişmesine imkân tanıyorsa da verdiği hayatı geri alabilir. Kıta levhaları hareket etmeye devam ettiği sürece hiç bir şey bunu göz arkası edemez.”
*Silüryen Devir, Paleozoik devrin üçüncü alt kısmı olarak Silüryen kayaç sistemlerinin oluştuğu jeolojik vakit dilimidir. Günümüzden yaklaşık 444 milyon yıl evvel başlayıp yaklaşık 420 milyon yıl evvel bitmiş olduği kabul edilir.
Yazının özgünü news.ucr.edu sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)