Gazi, 14 Ocak 1923 günü, annesini kaybetmiş, Karşıyaka’nın kalbinde yatan annesini, 27 Ocak günü mezarında ziyaret etmiş. İki gün daha sonra da evlenmiştir. Yazdığım bu sürece ilişkin makalelerimi sizlere anımsattıktan daha sonra, nikahtan dört gün daha sonra, yani 2 Şubat 1923 günü, ‘Türkiye İktisat Kongresi’nin yapılacağı binada gerçekleşen görüşmede; Gazi, evvel eşi Latife Hanım’ı İzmirli bayanlara tanıtmış; akabinde da bayan problemleri ve Lozan hakkında geniş bilgi vermiştir. Katılanların birçoklarının bayan oluşu niçiniyle, bu toplantı ‘Kadınlar Kongresi’ olarak da isimlendirilmiştir. Gazi, kendi nikahından daha sonra ‘Kadınlar Kongresi’nde, üç yıl daha sonra gerçekleşecek uygar kanununun yaklaştığına işaret etmiştir.
‘Anadolu Ajansı’, 03 Şubat 1923 tarihindeki haberinde toplantı için şunları yazmıştır: “Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri dün saat iki buçukta iktisat kongresi için hazırlanmakta olan eski gümrük binasında halk ile sohbette bulunmuştur. Konferans salonunu dolduran bayan erkek dinleyicinin ölçüsü beş altı bini aşkındı.” Bayanlar Kongresi’nde Gazi, İzmirli bayanlara şöyleki seslenmiştir:
“Yaratıcı kudret insanları iki cins olarak yaratmıştır. Bunlar, birbirleri için gereklidir. …Bir toplum, cinslerinden yalnız birinin çağdaş gerekleri kazanmasıyla yetinirse, o toplumun yarıdan fazlası güçsüzlük ortasında kalır. Bir millet ilerlemek ve uygarlaşmak isterse, bilhassa bu noktayı temel olarak kabul etmek zorundadır. Bizim toplumsal toplumumuzun başarısızlığının niçini, bayanlarımıza karşı gösterdiğimiz ilgisizlik ve kusurdan ortaya çıkmaktadır. Beşerler dünyaya alınlarına yazıldığı kadar yaşamak için gelmişlerdir. Yaşamak demek faaliyet demektir. Bundan dolayı toplumsal toplumumuzun, bir kısmı faaliyette bulunurken, öteki bir kısmı çalışmazsa o toplum felçlidir. Bir toplumun hayatta çalışması ve başarılı olması için, çalışmanın ve başarmanın bağlı olduğu bütün sebep ve kuralları kabul etmesi gerekir. ötürüsıyla toplumumuz için bilim ve fen gerekiyorsa, bunları birebir derecede hem erkek tıpkı vakitte bayanlarımızın kazanmaları gereklidir. Bilinir ki, her alanda olduğu üzere toplum ömründe da bakılırsav kısmı vardır. Bu genel nazaranv kısmı içinde bayanlar kendilerine ilişkin olan vazifeleri yapacakları üzere, bununla birlikte toplum bireylerinin refahı, saadeti için kaçınılmaz olan genel çalışmaya katılacaktır.” Demek suretiyle hanımın toplum içerisindeki yerini açıkça ortaya koymuştur.”
Kız Lisesi Müdürü Melahat Hanım ve Kız Öğretmen Okulu öğretmeni Nuriye Hanım’ın da ortalarında bulunduğu birfazlaca bayan otuza yakın soru sormuşlardır.
“Kadınlar Kongresi” sırasında çekilen tek fotoğrafta, Latife Hanım’ın not tuttuğu görülmektedir. Bu fotoğraf, İktisat Kongresi sırasında çekildiği sanılarak, çeşitli yayınlarda kullanılmıştır.
Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı
‘Anadolu Ajansı’, 03 Şubat 1923 tarihindeki haberinde toplantı için şunları yazmıştır: “Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri dün saat iki buçukta iktisat kongresi için hazırlanmakta olan eski gümrük binasında halk ile sohbette bulunmuştur. Konferans salonunu dolduran bayan erkek dinleyicinin ölçüsü beş altı bini aşkındı.” Bayanlar Kongresi’nde Gazi, İzmirli bayanlara şöyleki seslenmiştir:
“Yaratıcı kudret insanları iki cins olarak yaratmıştır. Bunlar, birbirleri için gereklidir. …Bir toplum, cinslerinden yalnız birinin çağdaş gerekleri kazanmasıyla yetinirse, o toplumun yarıdan fazlası güçsüzlük ortasında kalır. Bir millet ilerlemek ve uygarlaşmak isterse, bilhassa bu noktayı temel olarak kabul etmek zorundadır. Bizim toplumsal toplumumuzun başarısızlığının niçini, bayanlarımıza karşı gösterdiğimiz ilgisizlik ve kusurdan ortaya çıkmaktadır. Beşerler dünyaya alınlarına yazıldığı kadar yaşamak için gelmişlerdir. Yaşamak demek faaliyet demektir. Bundan dolayı toplumsal toplumumuzun, bir kısmı faaliyette bulunurken, öteki bir kısmı çalışmazsa o toplum felçlidir. Bir toplumun hayatta çalışması ve başarılı olması için, çalışmanın ve başarmanın bağlı olduğu bütün sebep ve kuralları kabul etmesi gerekir. ötürüsıyla toplumumuz için bilim ve fen gerekiyorsa, bunları birebir derecede hem erkek tıpkı vakitte bayanlarımızın kazanmaları gereklidir. Bilinir ki, her alanda olduğu üzere toplum ömründe da bakılırsav kısmı vardır. Bu genel nazaranv kısmı içinde bayanlar kendilerine ilişkin olan vazifeleri yapacakları üzere, bununla birlikte toplum bireylerinin refahı, saadeti için kaçınılmaz olan genel çalışmaya katılacaktır.” Demek suretiyle hanımın toplum içerisindeki yerini açıkça ortaya koymuştur.”
Kız Lisesi Müdürü Melahat Hanım ve Kız Öğretmen Okulu öğretmeni Nuriye Hanım’ın da ortalarında bulunduğu birfazlaca bayan otuza yakın soru sormuşlardır.
“Kadınlar Kongresi” sırasında çekilen tek fotoğrafta, Latife Hanım’ın not tuttuğu görülmektedir. Bu fotoğraf, İktisat Kongresi sırasında çekildiği sanılarak, çeşitli yayınlarda kullanılmıştır.
Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı