Gazi Mustafa Kemal Paşa, her ortamda gazetecilere bilgi vermenin kıymetini bilir. Evlendiğinin sonraki günü olan 30 Ocak 1923 günü saat 19.00’da, İzmir basınından ‘Anadolu’, ‘Ahenk’, ‘Sadayı Hak’, ‘Şark’ ve ‘Yeni Turan’ gazetelerinin temsilcilerini Uşakizade Köşkü’nde kabul etmiştir.
Gazi’nin verdiği demeç, ajanslara şu biçimde yansımıştır:
“Türkiye’nin çıkarları aleyhine hareket eden Fransız ve İtalyan delegeleri, İngiliz delege heyetiyle adeta yarışıyor üzeredir. Türkiye, tam bağımsızlığını sağlayacak bir barış ister. Bu sağlanmış görünmedikçe, dünya medeniyetinin insanlık hislerine ve memleket ve milletimizin kuvvet ve kudretine dayanarak insanca yaşayabilmek için muhtaç olduğumuz hayat için gerekli şeyleri ve bağımsızlığı sağlanıncaya kadar başladığımız işlere devam edilecektir. Milletin önemli sonucu budur. Milletimizin bu sonucunı kesinlikle uygulamak için her türlü önlemler zati garanti altına alınmış bulunuyor.
Gazi Mustafa Kemal, temas ettiği halkının durum ve tavrını anlatırken, Halk Fırkası ismiyle bir siyasi parti kurmak gerektiğini şu sözlerle açıklar:
‘Gezdiğim yerlerde halkın fazlaca içten ve kalben şovlarına şahit oldum. Bundan son derece duygulandım. Birkaç gün kalma fırsatı bulduğum yerlerde direkt doğruya halkla sohbette bulundum. Ve büsbütün anladım ki, halkımız epey uyanık ve dikkatli durumdadır. Bir devlet tam bağımsızlığa ve bir millet kayıtsız koşulsuz hâkimiyetine sahip bulunmadıkça, o devlet ve millet için hayat ve refah ve gurur olmayacağını takdir eden bir milletimiz, bunları sağlamadıkça yaşamak mümkün olamayacağını anlamıştır. Milletimizin bütün gerçekleri anlamakta gösterdiği olgunluk ve kabiliyet takdire kıymet. Artık bu milleti esir ve bu memleketi sömürge yahut malikâne yapmak hevesinde bulunanların ne büyük gaflette oldukları anlaşılır.
Bir gazetecinin, ulusal egemenliğin kayıtlanmasının mümkün olup olmadığı formundaki sorusuna rağmen bunun mümkün olmadığını söyleyen Gazi, kelamlarına şu biçimde devam etti:
“Anayasamız aslında buna kefildir. O kanun ki, rastgele şunun bunun koyduğu bir kanun olmayıp, yazılmadan evvel bir milletin hareket ve hareketleriyle ve bunun neticeleriyla söz ve tespit ettikten daha sonra üç buçuk yılı aşkın bir müddetdir muvaffakiyetle uygulanmakta olan bir kanundur. Kanunun asıl özü, rastgele bir makama hak ve yetki vermemektir. Anayasamızın birinci unsuru kararınca hâkimiyet kayıtsız, kuralsız milletindir.
Milletimiz için hiç bir noktasının, her ne hal ve manada olursa olsun, değiştirilmesine müsaade verme imkânı yoktur. Bu kural, milletçe kuran kararları açıklığı derecesinde kıymetlidir. Zira kuran kararları de bunu doğrular.”
Bir gazetecinin, yeni seçimlerin ne vakit yapılacağı yolundaki sorusuna Gazi şu karşılığı verir:
‘Barış yapmaya İtilaf devletleri mahzur olmazlarsa, barış koşulları Meclisçe onaylandıktan daha sonra üstlendiği ve büyük onur ve muvaffakiyetle yürütmekte olduğu tarihi bakılırsavini tamamlamış olacaktır. Bu takdirde milletin maksatlarının gerçekleştirilmesine kadar Meclisin bağlanmış bulunmasını gerekli kılan süreksiz kanun unsurunun gereği yapılacaktır.”
Gazi’nin İzmir’e beşinci gelişinde yaşadığı anıların güncesine haftaya devam edeceğim.
Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı
Gazi’nin verdiği demeç, ajanslara şu biçimde yansımıştır:
“Türkiye’nin çıkarları aleyhine hareket eden Fransız ve İtalyan delegeleri, İngiliz delege heyetiyle adeta yarışıyor üzeredir. Türkiye, tam bağımsızlığını sağlayacak bir barış ister. Bu sağlanmış görünmedikçe, dünya medeniyetinin insanlık hislerine ve memleket ve milletimizin kuvvet ve kudretine dayanarak insanca yaşayabilmek için muhtaç olduğumuz hayat için gerekli şeyleri ve bağımsızlığı sağlanıncaya kadar başladığımız işlere devam edilecektir. Milletin önemli sonucu budur. Milletimizin bu sonucunı kesinlikle uygulamak için her türlü önlemler zati garanti altına alınmış bulunuyor.
Gazi Mustafa Kemal, temas ettiği halkının durum ve tavrını anlatırken, Halk Fırkası ismiyle bir siyasi parti kurmak gerektiğini şu sözlerle açıklar:
‘Gezdiğim yerlerde halkın fazlaca içten ve kalben şovlarına şahit oldum. Bundan son derece duygulandım. Birkaç gün kalma fırsatı bulduğum yerlerde direkt doğruya halkla sohbette bulundum. Ve büsbütün anladım ki, halkımız epey uyanık ve dikkatli durumdadır. Bir devlet tam bağımsızlığa ve bir millet kayıtsız koşulsuz hâkimiyetine sahip bulunmadıkça, o devlet ve millet için hayat ve refah ve gurur olmayacağını takdir eden bir milletimiz, bunları sağlamadıkça yaşamak mümkün olamayacağını anlamıştır. Milletimizin bütün gerçekleri anlamakta gösterdiği olgunluk ve kabiliyet takdire kıymet. Artık bu milleti esir ve bu memleketi sömürge yahut malikâne yapmak hevesinde bulunanların ne büyük gaflette oldukları anlaşılır.
Bir gazetecinin, ulusal egemenliğin kayıtlanmasının mümkün olup olmadığı formundaki sorusuna rağmen bunun mümkün olmadığını söyleyen Gazi, kelamlarına şu biçimde devam etti:
“Anayasamız aslında buna kefildir. O kanun ki, rastgele şunun bunun koyduğu bir kanun olmayıp, yazılmadan evvel bir milletin hareket ve hareketleriyle ve bunun neticeleriyla söz ve tespit ettikten daha sonra üç buçuk yılı aşkın bir müddetdir muvaffakiyetle uygulanmakta olan bir kanundur. Kanunun asıl özü, rastgele bir makama hak ve yetki vermemektir. Anayasamızın birinci unsuru kararınca hâkimiyet kayıtsız, kuralsız milletindir.
Milletimiz için hiç bir noktasının, her ne hal ve manada olursa olsun, değiştirilmesine müsaade verme imkânı yoktur. Bu kural, milletçe kuran kararları açıklığı derecesinde kıymetlidir. Zira kuran kararları de bunu doğrular.”
Bir gazetecinin, yeni seçimlerin ne vakit yapılacağı yolundaki sorusuna Gazi şu karşılığı verir:
‘Barış yapmaya İtilaf devletleri mahzur olmazlarsa, barış koşulları Meclisçe onaylandıktan daha sonra üstlendiği ve büyük onur ve muvaffakiyetle yürütmekte olduğu tarihi bakılırsavini tamamlamış olacaktır. Bu takdirde milletin maksatlarının gerçekleştirilmesine kadar Meclisin bağlanmış bulunmasını gerekli kılan süreksiz kanun unsurunun gereği yapılacaktır.”
Gazi’nin İzmir’e beşinci gelişinde yaşadığı anıların güncesine haftaya devam edeceğim.
Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı