bencede
New member
Michelle Starr
Düşündüğünüzde, Samanyolu muhakkak uydularla dolu olmalı. Güneş Sistemi’nde resmi olarak sekiz gezegen var; öte yandan, en az 25 kat daha fazla uydu mevcut.
Her ne kadar bugüne dek yaklaşık 5 bin ötegezegenin (yani, Güneş Sistemi haricinde bulunan gezegenlerin) varlığını tespit etmiş olsak da, söylemek gerekirse, öte-uydular bağlamında kâfi keşif yapılamadı. 2017’de kesin olmayan bir tespit yapılsa da artık en sonunda karışıma eklenecek ikinci bir aday ortaya çıktı.
Yaklaşık 5.500 ışık yılı uzakta bulunan bir yıldızın yörüngesindeki bir öte gezegenin etrafında dönen bu öte-uydu adayı, ‘Kepler-1708 b-i’ diye isimlendirildi. Bugüne kadar ulaşılan bulgular, Dünya’nın yaklaşık olarak 2.6 katı büyüklüğünde olan ve muhtemelen bir bebek Neptün üzere gaz halinde bulunan ziyadesiyle büyük bir cisim olduğunu gösteriyor. Mesken sahibi gezegen ise Jüpiter’den biraz daha küçük boyutlarda.
SEKİZ BİN IŞIK YILI ARALIKTA BULUNDU
Bu uydu, yaklaşık 8 bin ışık yılı uzaklıkta; Neptün’ün büyüklüğüne ve kütlesine (bununla birlikte muhtemelen gaz halinde) yakın ve Jüpiter’in kütlesinin birkaç katına sahip bir ötegezegenin yörüngesinde bulunan birinci öte-uydu adayı olan Kepler-1625 b-i’ye benziyor. Hem öte-uydu adayları birebir vakitte yörüngesinde bulundukları ötegezegenler, mesken sahibi yıldızlarının etrafında, yıldıza ziyadesiyle uzak aralıklarda dönüyorlar.
Uyduların her ikisi de burada, Güneş Sistemi’nde bulunan uydulardan fazlaca farklı lakin bu aslında akla yatkın bir durum.
Columbia Üniversitesi’nde misyonlu bir astronom olan ve bununla birlikte meslektaşı Alex Teachey ile birlikte Kepler-1625 b-i’nin keşfedilmesine öncülük eden David Kipping, “Gökbilimciler şu ana dek 10 binin üzerinde ötegezegen adayı keşfetmiş olsalar da öte-uyduları bulmak epeyce daha zor” diyor: “Herhangi bir araştırmada ulaşılan birinci tespitler sıklıkla garip olacaktır. Hudutlu müşahede hünerlerimizle saptanması en kolay olanlar büyük uydulardır”
Bu öte-uydu adayı, (artık emekli olan ve uzayda dinlenen) Kepler uzay teleskobu tarafınca toplanan bir bilgi taramasında ortaya çıktı. Kepler’in bakılırsavi ötegezegenleri aramaktı. Bu sıkıntı bir iş; zira ötegezegenler sıklıkla direkt görülemeyecek kadar küçükler ve çok solgunlar; yapmamız gereken, mesken sahibi yıldızların üzerinde yarattıkları fazlaca küçük tesirleri görmeye çalışarak onları aramak.
Kepler kelam konusu olduğunda, bu durum, yıldızları gözlemlemeyi, yıldızla ortamızda tertipli aralıklarla bir şeyin hareket ettiğini gösteren halde, ışıktaki hayli zayıf ve tertipli düşüşleri, özetlemek gerekirsesı, yörüngede bulunan bir ötegezegeni aramayı içeriyordu. Bu epeyce zayıf ışıma düşüşleri ‘geçiş ışık eğrisi’ ismiyle bilinir.
KEPLER VE HUBBLE’DAN ALINAN DATALAR SAYESİNDE BULUNDU
Kipping ve Teachey, Kepler’den ve çabucak sonrasında Hubble’dan elde edilen bilgilerde, Kepler-1625 b-i ile kontaklı halde, ötegezegen geçiş eğrisine ek olarak fazlaca zayıf bir sinyal tespit ettiler. Akabinde, buna benzeri öteki sinyaller aramak için bilgilere bir daha göz attılar.
Yetmiş ötegezegeni barındıran Kepler datalarını incelediler. Bunlardan yalnızca ‘Kepler-1625 b’ isimli bir ötegezegen, bir öte-uydu sinyaliyle eşleşiyordu; birebir vakitte, araştırmacılar, bu sinyalin hayli kuvvetli olduğunu tabir ediyorlar. Kipping, “Bu, sağlam bir sinyal” diyor: “Bu şeyin üzerinde her türlü araştırmayı yaptık ancak olduğu yerde sapasağlam duruyor.”
Kepler-1708 b-i, çabucak hemen selefi üzere doğrulanmış değil; aslında, kimi gökbilimciler Kepler-1625 b-i’nin bir öte-uydu imzası taşıyıp taşımadığına itiraz ettiler ve bunun yerine sinyalin bir bilgi azaltma sürecinin yan eseri olduğunu tez ettiler. Araştırmacılar, buna misal bir itirazın yine öne sürülmesini engellemek için, bu kere Kepler-1708 b-i’nin sinyalinin bir bilgi azaltma sürecinin yan eseri olma mümkünlüğünü hesapladılar; sonuç sadece yüzde 1’lik bir ihtimaldi.
NASIL OLUŞTUKLARI ŞİMDİ BİLİNMİYOR
birebir vakitte, sorular hâlâ varlığını koruyor. çabucak hemen bir gaz devi ötegezegeni ve bir gaz öte-uydusundan oluşan bir sistemin nasıl meydana gelebildiğinden emin değiliz; Güneş Sistemi’nde bunlara benzeri bir yapı bulunmadığından, bu oluşum sisteminin burada bulunan uyduları yaratanlardan farklı olduğunu gösteriyor. Tahminen bu uydular mesken sahibi ötegezegenlerinden topladıkları gazları biriktirdiler ya da tahminen ömürlerine kendi başlarına birer ötegezegen olarak başladılar ve daha büyük ötegezegenlerin kütleçekim alanlarına yakalandılar.
Bunu anlamak için, keşfin nitekim de bir öte-uydu olup olmadığını teyit etmek doğrultusunda daha fazla çalışma yapılması gerekiyor. En azından, diğer bir araştırma aygıtının daha bu sinyali algılayıp algılayamayacağını görmek için takip müşahedeleri sürdürmek gerekecek. Öte yandan, öte-uyduların tespitini doğrulamamızın yegane yolu olarak, onlardan, artık varlıklarının tartışılamayacağı kadar epey bulmaya devam etmek de büsbütün mümkün.
daha sonrasında, alışılmış ki karşımızdaki yeni kuvvetlik, ender görülen ve tespit edilmesi epeyce güç olan uydunun uydusunu bulmak olacak. bir daha de şimdilik, evvela öte-uyduları bulmak gayesiyle takip devam ediyor.
Takımın araştırması Nature Astronomy mecmuasında yayınlandı.
Yazının özgünü Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Düşündüğünüzde, Samanyolu muhakkak uydularla dolu olmalı. Güneş Sistemi’nde resmi olarak sekiz gezegen var; öte yandan, en az 25 kat daha fazla uydu mevcut.
Her ne kadar bugüne dek yaklaşık 5 bin ötegezegenin (yani, Güneş Sistemi haricinde bulunan gezegenlerin) varlığını tespit etmiş olsak da, söylemek gerekirse, öte-uydular bağlamında kâfi keşif yapılamadı. 2017’de kesin olmayan bir tespit yapılsa da artık en sonunda karışıma eklenecek ikinci bir aday ortaya çıktı.
Yaklaşık 5.500 ışık yılı uzakta bulunan bir yıldızın yörüngesindeki bir öte gezegenin etrafında dönen bu öte-uydu adayı, ‘Kepler-1708 b-i’ diye isimlendirildi. Bugüne kadar ulaşılan bulgular, Dünya’nın yaklaşık olarak 2.6 katı büyüklüğünde olan ve muhtemelen bir bebek Neptün üzere gaz halinde bulunan ziyadesiyle büyük bir cisim olduğunu gösteriyor. Mesken sahibi gezegen ise Jüpiter’den biraz daha küçük boyutlarda.
SEKİZ BİN IŞIK YILI ARALIKTA BULUNDU
Bu uydu, yaklaşık 8 bin ışık yılı uzaklıkta; Neptün’ün büyüklüğüne ve kütlesine (bununla birlikte muhtemelen gaz halinde) yakın ve Jüpiter’in kütlesinin birkaç katına sahip bir ötegezegenin yörüngesinde bulunan birinci öte-uydu adayı olan Kepler-1625 b-i’ye benziyor. Hem öte-uydu adayları birebir vakitte yörüngesinde bulundukları ötegezegenler, mesken sahibi yıldızlarının etrafında, yıldıza ziyadesiyle uzak aralıklarda dönüyorlar.
Uyduların her ikisi de burada, Güneş Sistemi’nde bulunan uydulardan fazlaca farklı lakin bu aslında akla yatkın bir durum.
Columbia Üniversitesi’nde misyonlu bir astronom olan ve bununla birlikte meslektaşı Alex Teachey ile birlikte Kepler-1625 b-i’nin keşfedilmesine öncülük eden David Kipping, “Gökbilimciler şu ana dek 10 binin üzerinde ötegezegen adayı keşfetmiş olsalar da öte-uyduları bulmak epeyce daha zor” diyor: “Herhangi bir araştırmada ulaşılan birinci tespitler sıklıkla garip olacaktır. Hudutlu müşahede hünerlerimizle saptanması en kolay olanlar büyük uydulardır”
Bu öte-uydu adayı, (artık emekli olan ve uzayda dinlenen) Kepler uzay teleskobu tarafınca toplanan bir bilgi taramasında ortaya çıktı. Kepler’in bakılırsavi ötegezegenleri aramaktı. Bu sıkıntı bir iş; zira ötegezegenler sıklıkla direkt görülemeyecek kadar küçükler ve çok solgunlar; yapmamız gereken, mesken sahibi yıldızların üzerinde yarattıkları fazlaca küçük tesirleri görmeye çalışarak onları aramak.
Kepler kelam konusu olduğunda, bu durum, yıldızları gözlemlemeyi, yıldızla ortamızda tertipli aralıklarla bir şeyin hareket ettiğini gösteren halde, ışıktaki hayli zayıf ve tertipli düşüşleri, özetlemek gerekirsesı, yörüngede bulunan bir ötegezegeni aramayı içeriyordu. Bu epeyce zayıf ışıma düşüşleri ‘geçiş ışık eğrisi’ ismiyle bilinir.
KEPLER VE HUBBLE’DAN ALINAN DATALAR SAYESİNDE BULUNDU
Kipping ve Teachey, Kepler’den ve çabucak sonrasında Hubble’dan elde edilen bilgilerde, Kepler-1625 b-i ile kontaklı halde, ötegezegen geçiş eğrisine ek olarak fazlaca zayıf bir sinyal tespit ettiler. Akabinde, buna benzeri öteki sinyaller aramak için bilgilere bir daha göz attılar.
Yetmiş ötegezegeni barındıran Kepler datalarını incelediler. Bunlardan yalnızca ‘Kepler-1625 b’ isimli bir ötegezegen, bir öte-uydu sinyaliyle eşleşiyordu; birebir vakitte, araştırmacılar, bu sinyalin hayli kuvvetli olduğunu tabir ediyorlar. Kipping, “Bu, sağlam bir sinyal” diyor: “Bu şeyin üzerinde her türlü araştırmayı yaptık ancak olduğu yerde sapasağlam duruyor.”
Kepler-1708 b-i, çabucak hemen selefi üzere doğrulanmış değil; aslında, kimi gökbilimciler Kepler-1625 b-i’nin bir öte-uydu imzası taşıyıp taşımadığına itiraz ettiler ve bunun yerine sinyalin bir bilgi azaltma sürecinin yan eseri olduğunu tez ettiler. Araştırmacılar, buna misal bir itirazın yine öne sürülmesini engellemek için, bu kere Kepler-1708 b-i’nin sinyalinin bir bilgi azaltma sürecinin yan eseri olma mümkünlüğünü hesapladılar; sonuç sadece yüzde 1’lik bir ihtimaldi.
NASIL OLUŞTUKLARI ŞİMDİ BİLİNMİYOR
birebir vakitte, sorular hâlâ varlığını koruyor. çabucak hemen bir gaz devi ötegezegeni ve bir gaz öte-uydusundan oluşan bir sistemin nasıl meydana gelebildiğinden emin değiliz; Güneş Sistemi’nde bunlara benzeri bir yapı bulunmadığından, bu oluşum sisteminin burada bulunan uyduları yaratanlardan farklı olduğunu gösteriyor. Tahminen bu uydular mesken sahibi ötegezegenlerinden topladıkları gazları biriktirdiler ya da tahminen ömürlerine kendi başlarına birer ötegezegen olarak başladılar ve daha büyük ötegezegenlerin kütleçekim alanlarına yakalandılar.
Bunu anlamak için, keşfin nitekim de bir öte-uydu olup olmadığını teyit etmek doğrultusunda daha fazla çalışma yapılması gerekiyor. En azından, diğer bir araştırma aygıtının daha bu sinyali algılayıp algılayamayacağını görmek için takip müşahedeleri sürdürmek gerekecek. Öte yandan, öte-uyduların tespitini doğrulamamızın yegane yolu olarak, onlardan, artık varlıklarının tartışılamayacağı kadar epey bulmaya devam etmek de büsbütün mümkün.
daha sonrasında, alışılmış ki karşımızdaki yeni kuvvetlik, ender görülen ve tespit edilmesi epeyce güç olan uydunun uydusunu bulmak olacak. bir daha de şimdilik, evvela öte-uyduları bulmak gayesiyle takip devam ediyor.
Takımın araştırması Nature Astronomy mecmuasında yayınlandı.
Yazının özgünü Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)