20 Kasım 1922 tarihinde İsviçre’nin Lozan kentinde başlayan barış görüşmeleri, yarım kalmış, 23 Nisan 1923 tarihinde yine başlayacak olan Lozan görüşmelerine kadar, Türkiye İktisat Kongresinde alınan yeni Türkiye’nin iktisadi siyasetini belirleyecek kararlar alınacaktır.
1920’li yılların şartları gerek İzmir, gerekse de Türkiye açısından son derece zordu.
Onlarca yıl süren savaşlar ve yüzlerce yıllık iktisadi meşakkatler niçiniyle Türkiye yorgun ve harap düşmüştü.
Bu kongre kanısı, 05 Ocak 1923 tarihinde İktisat Bakanı Mahmut Esat Beyefendi tarafınca ortaya atılmış ve tasarlanmıştır. Kongreye tüccar, endüstrici, emekçi ve çiftçi kısmından seçilen 1135 delege katılmış ve bayanlar da bu kongrede temsil edilmiştir. Kongrenin tertibi İktisat Bakanı Mahmut Esat (Bozkurt) Bey’in sorumluluğunda yürütülmüştür. Kongre Divan Başkanlığına, toplantıya Manisa temsilcisi olarak katılan, Kazım (Karabekir) Paşa seçilmiştir.
Lakin dünyaya ve devam eden Lozan görüşmelerine manalı iletiler vermek için kongrenin yanmış, yıkılmış ve tükenmiş İzmir’de toplanmasının daha uygun olacağı görüşü ağır basmıştır. İktisat Kongresinin İzmir’de düzenleneceğinin duyulması, olağanüstü heyecan yaratmıştır. İzmir basınında kongre hakkındaki birinci önemli haber, Anadolu Ajansı’nın 17 Şubat 1923 tarihindeki haberinde, Mahmut Esat Beyefendi kongrenin emelini şöyle anlatır:
“…Yeni Türkiye iktisadi sistemi mevcut iktisat sistemi ve siyasetlerinin hiç birinin tıpkı olamaz. Memleketimizin iktisadi imarı ve muhtaçlığı, iktisat tarihimizin ruhuna uygun başlı başına bir iktisat siyaseti takip etmek zorundadır. Biz iktisat tarihinde mevcut okulların hiçbirine ilişkin değiliz. …İktisadi teşebbüsler kısmen devlet ve kısmen şahıslar tarafınca üstlenilmelidir. örneğin büyük kredi kurumlarını, sanayi yatırımlarını, devlet yönetim edecektir, zira memleketimizin iktisadi pozisyonu bunu gerektirmektedir.
…Bu kongreyi; millet ve memleketimizin iktisadi muhtaçlıklarını elbirliği ile araştırarak ona göre bilgilendirerek, tetkik ederek, beraberinde memleketimizin şimdiye kadar yabancı kalmış olduğu iktisadi mevzularla tanıştırmak için açıyoruz.”
daha sonra ağır bir çalışma sürece girilmiştir. Tertip Komitesi, kongreye bina bulmaya çalışırken, Osmanlı Bankası’nın eski depoları olan, tüccarlarından Aram Hamparsumyan’ın sürece mağazasında karar kılınmıştır. Tertip Komitesi, yapılacak düzenlemelerle binanın yedi bin kişi alabileceğini açıklamıştır
TBMM Lideri Gazi Mustafa Kemal Paşa, açılış konuşmasında; “Ulusal egemenlik, iktisadi egemenliğe dayanmalıdır. Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, iktisadi zaferlerle taçlandırılmadıkça sonuçsuz kalır” demiştir.
Gazi’nin uzun konuşmasına daha sonraki makalelerimde değineceğim.
1920’li yılların şartları gerek İzmir, gerekse de Türkiye açısından son derece zordu.
Onlarca yıl süren savaşlar ve yüzlerce yıllık iktisadi meşakkatler niçiniyle Türkiye yorgun ve harap düşmüştü.
Bu kongre kanısı, 05 Ocak 1923 tarihinde İktisat Bakanı Mahmut Esat Beyefendi tarafınca ortaya atılmış ve tasarlanmıştır. Kongreye tüccar, endüstrici, emekçi ve çiftçi kısmından seçilen 1135 delege katılmış ve bayanlar da bu kongrede temsil edilmiştir. Kongrenin tertibi İktisat Bakanı Mahmut Esat (Bozkurt) Bey’in sorumluluğunda yürütülmüştür. Kongre Divan Başkanlığına, toplantıya Manisa temsilcisi olarak katılan, Kazım (Karabekir) Paşa seçilmiştir.
Lakin dünyaya ve devam eden Lozan görüşmelerine manalı iletiler vermek için kongrenin yanmış, yıkılmış ve tükenmiş İzmir’de toplanmasının daha uygun olacağı görüşü ağır basmıştır. İktisat Kongresinin İzmir’de düzenleneceğinin duyulması, olağanüstü heyecan yaratmıştır. İzmir basınında kongre hakkındaki birinci önemli haber, Anadolu Ajansı’nın 17 Şubat 1923 tarihindeki haberinde, Mahmut Esat Beyefendi kongrenin emelini şöyle anlatır:
“…Yeni Türkiye iktisadi sistemi mevcut iktisat sistemi ve siyasetlerinin hiç birinin tıpkı olamaz. Memleketimizin iktisadi imarı ve muhtaçlığı, iktisat tarihimizin ruhuna uygun başlı başına bir iktisat siyaseti takip etmek zorundadır. Biz iktisat tarihinde mevcut okulların hiçbirine ilişkin değiliz. …İktisadi teşebbüsler kısmen devlet ve kısmen şahıslar tarafınca üstlenilmelidir. örneğin büyük kredi kurumlarını, sanayi yatırımlarını, devlet yönetim edecektir, zira memleketimizin iktisadi pozisyonu bunu gerektirmektedir.
…Bu kongreyi; millet ve memleketimizin iktisadi muhtaçlıklarını elbirliği ile araştırarak ona göre bilgilendirerek, tetkik ederek, beraberinde memleketimizin şimdiye kadar yabancı kalmış olduğu iktisadi mevzularla tanıştırmak için açıyoruz.”
daha sonra ağır bir çalışma sürece girilmiştir. Tertip Komitesi, kongreye bina bulmaya çalışırken, Osmanlı Bankası’nın eski depoları olan, tüccarlarından Aram Hamparsumyan’ın sürece mağazasında karar kılınmıştır. Tertip Komitesi, yapılacak düzenlemelerle binanın yedi bin kişi alabileceğini açıklamıştır
TBMM Lideri Gazi Mustafa Kemal Paşa, açılış konuşmasında; “Ulusal egemenlik, iktisadi egemenliğe dayanmalıdır. Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, iktisadi zaferlerle taçlandırılmadıkça sonuçsuz kalır” demiştir.
Gazi’nin uzun konuşmasına daha sonraki makalelerimde değineceğim.