bencede
New member
Lauren Fuge
Avustralyalı araştırmacılar, Himalayalar kadar uzun ve üstün kıtalar kadar geniş olan muhteşem dağların, hayatın evrim sürecinde yer alan iki kritik anda meydana geldiğine ait ispatlara ulaştılar. Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden (ANU) doktora adayı olan Ziyi Zhu, “Günümüzde bu iki üstün dağın bir gibisi yok. Sırf yükseklik açısından değil; 2 bin 400 km uzunluğundaki Himalayalar’ın üç ya da dört kat daha uzununu hayal edebilirseniz, ölçek hakkında bir fikir edinebilirsiniz” diyor.
Zhu, kendisinin ve meslektaşlarının bu devasa dağların ne vakit ortaya çıktığını anlamak hedefiyle zirkon kullandığı ve Earth and Planetary Science Letters isimli mecmuada yayınlanan araştırmanın başyazarı. Ulaştıkları bulgular, muhteşem kıta döngüsüne dair sahip oluğumuz bilgilerle, yani gezegenin en temel nabzının kıtaların muhteşem kıtalara dönüşmesi ve ondan sonrasında kesimlere ayrılması olduğu fikriyle uyumlu görünüyor. Bu döngü 700 ilâ 800 milyon yıldan beridir işlemeye devam ediyor üzere görünüyor ve bu harika dağlar üzerinde yapılan tarihlemeler, kıtaların harika kıtalar halinde bir ortaya geldiği tarihlerle birebir çizgide.
YAKLAŞIK İKİ MİLYAR YILDIR BESLİYORLAR
O periyotta ortaya çıkan muhteşem kıtadan daha sonra oluşan ve ‘Nuna Muhteşem Dağı’ diye isimlendirilen birinci mesela geçmişi, günümüzden 2 ilâ 1.8 milyar yıl öncesine kadar uzanıyor.
Zhu, “daha sonraki devirde bitki ve hayvanlara dönüşen organizmalar olan ökaryotların olası ortaya çıkış tarihiyle de çakışıyor” diyor: “Transgondwanan Üstün Dağı ismiyle bilinen ikincisi, 575 milyon yıl evvel birinci büyük hayvanların ortaya çıkışı ve bunun 45 milyon yıl daha sonrasında, hayvan kümelerinin büyük kısmının fosil kayıtlarında görünmeye başladığı ‘Kambriyen patlamasıyla’ örtüşüyor.”
bir daha ANU’dan olan araştırma ortak muharriri Profesör Jochen Brocks’a göre, ilgi cazibeli olan konu, vakit ortasında dağların ortaya çıkışına ait bütün kayıtların ortada olması. Bunlar, iki büyük doruğa işaret ediyor: Biri hayvanların ortaya çıkışıyla, başkasıysa karmaşık yapıdaki büyük hücrelerin ortaya çıkışıyla kontaklı.
Bu araştırma, dağların, Dünya’da var olan hayatın yükselişinde büyük değer taşıyan bir rol oynadığına ait çoğalan ispatlara bir ek niteliğinde; bu fikir, birinci vakit içinderda Earth and Planetary Science Letters mecmuasında 2006 yılında yayınlanan bir makalede ortaya atıldı.
DAĞLAR EVRİMİ NASIL ETKİLEDİ?
Her şey erozyonda bitiyor. Dağlar yeryüzünün derinliklerinden yüzeye hakikat yükselirken, elementleri de birliktelerinde taşırlar. daha sonrasında, binlerce yıl boyunca yağmur, rüzgar ve buzullar tepeleri aşındırırken demir ve fosfor üzere birtakım elementler hür kalır ve ırmaklardan okyanuslara hakikat akar. Bu süreç, iklim ve karbon döngüsü üzere sistemlerin sürmesine yardımcı olur ve hayatın gelişimi açısından hayati değere sahip besin tahlilleri sağlar.
Gezegen tarihinde, hayatın, uzun bir süre boyunca gelişim için gereksinim duyduğu besinler bol olmadığından “geriye çekildiği” düşünülüyor. Örneğin, ökaryotlar, Dünya’da yaklaşık 1,7 milyar yıl evvel ortaya çıktı; birebir vakitte, yaklaşık 800 milyon yıl öncesine dek hükümran hale gelemedi. Bu vakit dilimi “Sıkıcı Milyar” diye bilinir; çünkü evrim sürecinde neredeyse hiç bir ilerleme yaşanmamıştır.
ANU’dan araştırma ortak muharriri Profesör Ian Campbell, “Evrimde görülen bu yavaşlama, o devirde muhteşem dağların yokluğuna ve okyanuslara akan besin tedarikinin azalmasına bağlanıyor” diye izah ediyor. Bu fikir, bu duraklamanın sebebinin dağ oluşumlarının var olmaması olduğunu ileri süren daha eski araştırmalarla da destekleniyor. Akabinde, levha tektoniği plakaları üstün kıtalar halinde parçaladığında ve büyük dağ zincirlerini yüzeyin üstüne ittiğinde, gerçekleşen yeni bir erozyon döngüsü hayatın ortaya çıkması için gereken temel bileşenleri sağladı. Bu besinler, atmosferde bulunan oksijen seviyesini artırmış olabilir.
Zhu, “İlkel Dünya’nın atmosferi neredeyse hiç oksijen barındırmıyordu” diyor: “Atmosferdeki oksijen seviyelerinin, ikisi üstün dağlarla çakışan bir dizi adımda yükseldiği düşünülüyor. Transgondwanan Üstün Dağı’nın yaşadığı erozyon ile temaslı halde atmosfer oksijeninde görülen artış, Dünya tarihinde görülen en yüksek orandaydı ve hayvanların ortaya çıkışı açısından hayati kıymet taşıyan bir önkoşuldu.”
Campbell, “Bu araştırma bize birtakım işaretler sunuyor. bu biçimdece ilkel karmaşık hayatın evrim sürecini daha âlâ anlayabiliriz” diyor.
ARAŞTIRMA NASIL YÜRÜTÜLDÜ?
Zhu ve meslektaşları, zirkonları incelediler; zira bunlar, kristalden yapılma vakit kapsüllerine benzeyen sağlam mineraller. Dikkat cazip halde, oluştukları ortamda bulunan birfazlaca farklı element açısından “sünger” üzere davranıyorlar. Bu araştırmaya dahil olmayan Adelaide Üniversitesi’nden bir jeolog olan Profesör Alan Collins, “Muhteşemler” diyor: “Ender bulunan toprak elementleri, içlerinde uranyum ve her cinsten husus üzere hayli sayıda farklı elementten epeyce az ölçüde barındırıyorlar.”
Şayet bu zirkonların ortasında farklı yoğunluklarda elementlere rastlarsanız, size nasıl oluştuğu hakkında bir şeyler söyleyebileceğini lisana getiriyor.
Zhu ve grubu, nadir bulunan ve ağır bir toprak elementi olan ‘lütesyum’ içeriği düşük olan zirkonları incelediler. Bir dağ silsilesinde yükselen bir yanardağın altında kalan yüksek basınçlı bir magma “çorbası” ortasındayken, oluştukları ortam sebebiyle zirkonların içeriğindeki lütesyumun tükendiğini öne sürüyorlar.
Bu ortamda, lütesyum ve öbür elementler diğer elementlerle birlikte yüzüyordu. Her biri var olan elementlerin farklı yoğunluktaki kesimlerini karışımına ekleyen çeşitli mineraller büyüyor olmalıydı. Araştırma, zirkonun hayli fazla lütesyumu kendine bağlayan lâl taşıyla [granat] rekabet halinde büyüdüğünü tez ediyor. Lâl taşı, sırf büyük dağların yükünün altında kalanlar üzere ağır bir yüksek basınca maruz kalan ortamlarda büyük ölçülerde büyüyebilir.
Collins, “Bu, ziyadesiyle uzun ve tartışmalı bir mantık silsilesi” diyor: “Bunun üzere tükenişlere rastlamanızın daha öteki sebepleri de var lakin epeyce fazla bilgiye ulaştığımız bir dünyaya giriyoruz. Bu eğilimleri aramak emeliyle bu şeyleri gereğince hassas istatistiksel yollarla sahiden de değerlendirebilmeye başlıyoruz.”
Bu araştırmanın yürütülme hali tam olarak şu biçimde: Araştırma takımı kimi büyük sıçramalar yaşasa da, Collins, ulaştığı bilgileri oksijen ve hayatın yükselişiyle ilgili öbür bilgi kümeleriyle karşılaştırarak dikkatli ve mantıklı bir biçimde ilerlediklerine inanıyor.
ARGÜMANLARI NASIL DESTEKLENEBİLİR?
Collins’e bakılırsa, günümüzde var olan devasa sıra dağlara işaret eden bir dizi farklı kimyasal gösterge de mevcut; öte yandan, bu yeni dataları doğrulamak ve geliştirmek için birtakım yollar var. Araştırma, makul bir yere bağlı olmayan bir global bilgi kümesindeki zirkon tanelerini inceledi. Bulgularını doğrulamanın yollarından biri, bu zirkonları, eski bir dağ silsilesinin belirlenen bir yerinde aramak olabilir.
Collins, şu anda 1 milyar ilâ 500 bin milyon yıl evvelki sıra dağlara bakarak bu işi gerçekleştiren bir araştırma bünyesinde çalışıyor. “Şu anda hepsi düz olsa da, geçmişte var olan gerçek sıra dağların kalıntılarına göz atıyoruz” diyor: “Şimdiyse, bu dağların altında oluşan kayaların açığa çıktığını görüyoruz ve daha sonra onların oluştukları ve/veya maruz kaldıkları basıncı anlamaya çalışıyoruz; bunun akabinde da ne kadar kayanın bunların üzerinde olması gerektiğini, ötürüsıyla o periyotta dağların ne kadar yüksek olması gerektiğini öğreneceğiz.”
Bu usulün, bunun üzere harika dağların mevcudiyetini doğrulamak için bağımsız bir yol olabileceğini ve bu dağların Dünya yüzeyinde aslında nerede olduğunu haritalamayı mümkün hale getireceğini tabir ediyor. Collins, “Bu dağların nerede olduğunu haritalamaya başladıktan daha sonra, onları günümüzde kullandığımız global iklim modellerine yerleştirmeye başlayabilir ve bunu vakitte geriye yanlışsız yapılandırmaya çalışabilirsiniz” diyor.
Şu anda bir küme farklı araştırma grubu bu husus üzerinde çalışıyor, o devirde Dünya’nın neye benzediğini modellemeyi deniyor ve bu sayede jeolojik süreçlerin biyoloji ve kimya üzere yüzey süreçlerini nasıl etkilediğini anlamaya çalışıyor. Bu yeni araştırma, gezegenimizin girift hikayesinde ve Dünya’daki sistemler içindeki bağları derin vakit ortasında manaya arayışında sırf öteki bir sorun.
Yazının özgünü Cosmos Magazine sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Avustralyalı araştırmacılar, Himalayalar kadar uzun ve üstün kıtalar kadar geniş olan muhteşem dağların, hayatın evrim sürecinde yer alan iki kritik anda meydana geldiğine ait ispatlara ulaştılar. Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden (ANU) doktora adayı olan Ziyi Zhu, “Günümüzde bu iki üstün dağın bir gibisi yok. Sırf yükseklik açısından değil; 2 bin 400 km uzunluğundaki Himalayalar’ın üç ya da dört kat daha uzununu hayal edebilirseniz, ölçek hakkında bir fikir edinebilirsiniz” diyor.
Zhu, kendisinin ve meslektaşlarının bu devasa dağların ne vakit ortaya çıktığını anlamak hedefiyle zirkon kullandığı ve Earth and Planetary Science Letters isimli mecmuada yayınlanan araştırmanın başyazarı. Ulaştıkları bulgular, muhteşem kıta döngüsüne dair sahip oluğumuz bilgilerle, yani gezegenin en temel nabzının kıtaların muhteşem kıtalara dönüşmesi ve ondan sonrasında kesimlere ayrılması olduğu fikriyle uyumlu görünüyor. Bu döngü 700 ilâ 800 milyon yıldan beridir işlemeye devam ediyor üzere görünüyor ve bu harika dağlar üzerinde yapılan tarihlemeler, kıtaların harika kıtalar halinde bir ortaya geldiği tarihlerle birebir çizgide.
YAKLAŞIK İKİ MİLYAR YILDIR BESLİYORLAR
O periyotta ortaya çıkan muhteşem kıtadan daha sonra oluşan ve ‘Nuna Muhteşem Dağı’ diye isimlendirilen birinci mesela geçmişi, günümüzden 2 ilâ 1.8 milyar yıl öncesine kadar uzanıyor.
Zhu, “daha sonraki devirde bitki ve hayvanlara dönüşen organizmalar olan ökaryotların olası ortaya çıkış tarihiyle de çakışıyor” diyor: “Transgondwanan Üstün Dağı ismiyle bilinen ikincisi, 575 milyon yıl evvel birinci büyük hayvanların ortaya çıkışı ve bunun 45 milyon yıl daha sonrasında, hayvan kümelerinin büyük kısmının fosil kayıtlarında görünmeye başladığı ‘Kambriyen patlamasıyla’ örtüşüyor.”
bir daha ANU’dan olan araştırma ortak muharriri Profesör Jochen Brocks’a göre, ilgi cazibeli olan konu, vakit ortasında dağların ortaya çıkışına ait bütün kayıtların ortada olması. Bunlar, iki büyük doruğa işaret ediyor: Biri hayvanların ortaya çıkışıyla, başkasıysa karmaşık yapıdaki büyük hücrelerin ortaya çıkışıyla kontaklı.
Bu araştırma, dağların, Dünya’da var olan hayatın yükselişinde büyük değer taşıyan bir rol oynadığına ait çoğalan ispatlara bir ek niteliğinde; bu fikir, birinci vakit içinderda Earth and Planetary Science Letters mecmuasında 2006 yılında yayınlanan bir makalede ortaya atıldı.
DAĞLAR EVRİMİ NASIL ETKİLEDİ?
Her şey erozyonda bitiyor. Dağlar yeryüzünün derinliklerinden yüzeye hakikat yükselirken, elementleri de birliktelerinde taşırlar. daha sonrasında, binlerce yıl boyunca yağmur, rüzgar ve buzullar tepeleri aşındırırken demir ve fosfor üzere birtakım elementler hür kalır ve ırmaklardan okyanuslara hakikat akar. Bu süreç, iklim ve karbon döngüsü üzere sistemlerin sürmesine yardımcı olur ve hayatın gelişimi açısından hayati değere sahip besin tahlilleri sağlar.
Gezegen tarihinde, hayatın, uzun bir süre boyunca gelişim için gereksinim duyduğu besinler bol olmadığından “geriye çekildiği” düşünülüyor. Örneğin, ökaryotlar, Dünya’da yaklaşık 1,7 milyar yıl evvel ortaya çıktı; birebir vakitte, yaklaşık 800 milyon yıl öncesine dek hükümran hale gelemedi. Bu vakit dilimi “Sıkıcı Milyar” diye bilinir; çünkü evrim sürecinde neredeyse hiç bir ilerleme yaşanmamıştır.
ANU’dan araştırma ortak muharriri Profesör Ian Campbell, “Evrimde görülen bu yavaşlama, o devirde muhteşem dağların yokluğuna ve okyanuslara akan besin tedarikinin azalmasına bağlanıyor” diye izah ediyor. Bu fikir, bu duraklamanın sebebinin dağ oluşumlarının var olmaması olduğunu ileri süren daha eski araştırmalarla da destekleniyor. Akabinde, levha tektoniği plakaları üstün kıtalar halinde parçaladığında ve büyük dağ zincirlerini yüzeyin üstüne ittiğinde, gerçekleşen yeni bir erozyon döngüsü hayatın ortaya çıkması için gereken temel bileşenleri sağladı. Bu besinler, atmosferde bulunan oksijen seviyesini artırmış olabilir.
Zhu, “İlkel Dünya’nın atmosferi neredeyse hiç oksijen barındırmıyordu” diyor: “Atmosferdeki oksijen seviyelerinin, ikisi üstün dağlarla çakışan bir dizi adımda yükseldiği düşünülüyor. Transgondwanan Üstün Dağı’nın yaşadığı erozyon ile temaslı halde atmosfer oksijeninde görülen artış, Dünya tarihinde görülen en yüksek orandaydı ve hayvanların ortaya çıkışı açısından hayati kıymet taşıyan bir önkoşuldu.”
Campbell, “Bu araştırma bize birtakım işaretler sunuyor. bu biçimdece ilkel karmaşık hayatın evrim sürecini daha âlâ anlayabiliriz” diyor.
ARAŞTIRMA NASIL YÜRÜTÜLDÜ?
Zhu ve meslektaşları, zirkonları incelediler; zira bunlar, kristalden yapılma vakit kapsüllerine benzeyen sağlam mineraller. Dikkat cazip halde, oluştukları ortamda bulunan birfazlaca farklı element açısından “sünger” üzere davranıyorlar. Bu araştırmaya dahil olmayan Adelaide Üniversitesi’nden bir jeolog olan Profesör Alan Collins, “Muhteşemler” diyor: “Ender bulunan toprak elementleri, içlerinde uranyum ve her cinsten husus üzere hayli sayıda farklı elementten epeyce az ölçüde barındırıyorlar.”
Şayet bu zirkonların ortasında farklı yoğunluklarda elementlere rastlarsanız, size nasıl oluştuğu hakkında bir şeyler söyleyebileceğini lisana getiriyor.
Zhu ve grubu, nadir bulunan ve ağır bir toprak elementi olan ‘lütesyum’ içeriği düşük olan zirkonları incelediler. Bir dağ silsilesinde yükselen bir yanardağın altında kalan yüksek basınçlı bir magma “çorbası” ortasındayken, oluştukları ortam sebebiyle zirkonların içeriğindeki lütesyumun tükendiğini öne sürüyorlar.
Bu ortamda, lütesyum ve öbür elementler diğer elementlerle birlikte yüzüyordu. Her biri var olan elementlerin farklı yoğunluktaki kesimlerini karışımına ekleyen çeşitli mineraller büyüyor olmalıydı. Araştırma, zirkonun hayli fazla lütesyumu kendine bağlayan lâl taşıyla [granat] rekabet halinde büyüdüğünü tez ediyor. Lâl taşı, sırf büyük dağların yükünün altında kalanlar üzere ağır bir yüksek basınca maruz kalan ortamlarda büyük ölçülerde büyüyebilir.
Collins, “Bu, ziyadesiyle uzun ve tartışmalı bir mantık silsilesi” diyor: “Bunun üzere tükenişlere rastlamanızın daha öteki sebepleri de var lakin epeyce fazla bilgiye ulaştığımız bir dünyaya giriyoruz. Bu eğilimleri aramak emeliyle bu şeyleri gereğince hassas istatistiksel yollarla sahiden de değerlendirebilmeye başlıyoruz.”
Bu araştırmanın yürütülme hali tam olarak şu biçimde: Araştırma takımı kimi büyük sıçramalar yaşasa da, Collins, ulaştığı bilgileri oksijen ve hayatın yükselişiyle ilgili öbür bilgi kümeleriyle karşılaştırarak dikkatli ve mantıklı bir biçimde ilerlediklerine inanıyor.
ARGÜMANLARI NASIL DESTEKLENEBİLİR?
Collins’e bakılırsa, günümüzde var olan devasa sıra dağlara işaret eden bir dizi farklı kimyasal gösterge de mevcut; öte yandan, bu yeni dataları doğrulamak ve geliştirmek için birtakım yollar var. Araştırma, makul bir yere bağlı olmayan bir global bilgi kümesindeki zirkon tanelerini inceledi. Bulgularını doğrulamanın yollarından biri, bu zirkonları, eski bir dağ silsilesinin belirlenen bir yerinde aramak olabilir.
Collins, şu anda 1 milyar ilâ 500 bin milyon yıl evvelki sıra dağlara bakarak bu işi gerçekleştiren bir araştırma bünyesinde çalışıyor. “Şu anda hepsi düz olsa da, geçmişte var olan gerçek sıra dağların kalıntılarına göz atıyoruz” diyor: “Şimdiyse, bu dağların altında oluşan kayaların açığa çıktığını görüyoruz ve daha sonra onların oluştukları ve/veya maruz kaldıkları basıncı anlamaya çalışıyoruz; bunun akabinde da ne kadar kayanın bunların üzerinde olması gerektiğini, ötürüsıyla o periyotta dağların ne kadar yüksek olması gerektiğini öğreneceğiz.”
Bu usulün, bunun üzere harika dağların mevcudiyetini doğrulamak için bağımsız bir yol olabileceğini ve bu dağların Dünya yüzeyinde aslında nerede olduğunu haritalamayı mümkün hale getireceğini tabir ediyor. Collins, “Bu dağların nerede olduğunu haritalamaya başladıktan daha sonra, onları günümüzde kullandığımız global iklim modellerine yerleştirmeye başlayabilir ve bunu vakitte geriye yanlışsız yapılandırmaya çalışabilirsiniz” diyor.
Şu anda bir küme farklı araştırma grubu bu husus üzerinde çalışıyor, o devirde Dünya’nın neye benzediğini modellemeyi deniyor ve bu sayede jeolojik süreçlerin biyoloji ve kimya üzere yüzey süreçlerini nasıl etkilediğini anlamaya çalışıyor. Bu yeni araştırma, gezegenimizin girift hikayesinde ve Dünya’daki sistemler içindeki bağları derin vakit ortasında manaya arayışında sırf öteki bir sorun.
Yazının özgünü Cosmos Magazine sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)