bencede
New member
Michelle Starr
Her gezegen sistemi bir başkasından farklıdır. Orada, büyük ve engin galakside, bir kısmı bizim sistemimizden epeyce daha değişik olan bir küme farklı oluşum saptandı. Bunlar, tıpkı Star Wars’ta bahsi geçen kurgusal gezegen Tatooine üzere, bir yerine iki yıldızın yörüngesinde dönen, Güneş Sistemi haricindeki gezegenleri, yani ötegezegenleri içeriyor.
Artık, gökbilimciler birinci kere bu tıp bir ötegezegenin mesken sahibi yıldızlarından birine uyguladığı yavaşça kütleçekimsel etkiyi saptayabildiler ve bize bu egzotik gezegenleri araştırmak ve keşfetmek için yeni bir araç sağlamış oldular. Bu ötegezegen aslında yeni keşfedilmedi. 245 ışıkyılı uzaklıkta bulunan gezegenin ismi Kepler-16b ve keşfedildiği 2011 yılında duyuruldu.
BİR BİRİNCİ GERÇEKLEŞTİ
Bulgu, ‘dairesel yörünge’ ismi verilen bir yörünge üzerinde, iki yıldızın etrafında dönen bir ötegezegenin birinci teyit edilmiş, kesin tespiti olarak takdir topladı. Hâl bu biçimdeyken, gökbilimciler onunla ilgili bir epeyce şey öğrendiler. Bu durum, onu, yeni bir şey denemek için kusursuz kılıyor; gökbilim alanında, güzel tanımlanmış ve detaylı halde çalışılmış bir gaye kullanmak, uygulanan tekniklerin nitekim de işe yarayıp yaramadığını anlamak için âlâ bir yol.
Bahsi geçen durumda, İngiltere’de bulunan Birmingham Üniversitesi’nden gökbilimci Amaury Triaud öncülüğündeki bir grup, yıldızlarından birindeki titreşimleri baz alan ve ‘radyal hız’ ismiyle bilinen bir teknik aracılığıyla gezegen sistemini tespit edip edemeyeceklerini görmek istedi. Fransa’daki Marsilya Üniversitesi’nde nazaranv yapan gökbilimci Alexandre Santerne, “Kepler-16b birinci defa 10 yıl evvel, NASA’nın Kepler uydusu aracılığıyla, ‘geçiş yöntemi’ kullanılarak keşfedildi” diyor: “Bu gezegen sistemi, Kepler’in gerçekleştirdiği en beklenmedik keşif oldu. Radyal sürat biçimlerimizin işlerliğini göstermek maksadıyla teleskobumuzu çevirip Kepler-16’yı bir daha gözden geçirmeye karar verdik.”
İKİ FARKLI TEKNİK KULLANILDI
Ötegezegenleri ararken, bir ekip farklı prosedürler kullanılır; fakat [yukarda bahsi geçen] ikisi en epey kullanılanlardır. Açık orta en başarılı teknik, ‘geçiş yöntemi’ ismi verilen metottur. [Geçiş yönteminde] Uzayda faaliyet gösteren bir teleskop gökyüzünün bir bölgesine bakarak bir yıldızla bizim ortamızdan geçen bir ötegezegenin yıldız ışığında niye olduğu fazlaca zayıf ve tertipli düşüşleri tespit etmeye çalışır.
Daha evvel de açıklandıği üzere, en verimli ikinci yol ‘radyal hız’ usulü ve bu, bir gezegen sisteminin kütleçekimsel karmaşıklığına dayanır. Yıldızlar, sizin de gördüğünüz üzere, yörüngelerinde dönen dış gezegenlerle bir arada hareketsiz ve sabit objeler değildir. Her gezegen, yıldızı üzerinde kendi kütleçekimsel tesirini uygular ve yıldızın tıpkı disk fırlatan bir atlet üzere bir ölçü titreşmesine sebep olur. Güneş de bilhassa Jüpiter’den etkilenerek birebir şeyi yapar.
Bu titreşim hareketi, yıldızdan yayılan ve gözlemlenen ışıkta değişime yol açar. Yıldız uzaklaştığında, dalga uzunlukları uzar ve renk yelpazesinin kırmızı ucuna gerçek hafifçeçe kayar; yaklaştığında ise, dalga uzunlukları sıkışır ve spektrumun mavi ucuna hakikat kayar. Gökbilimciler bu değişimleri yörüngede dönen bir ötegezegenin varlığını tespit etmek maksadıyla kullanabilirler.
Daha evvelki araştırmalarda, bu formül sadece tek yıldızlarda uygulanmıştı. İkili yıldız sistemleri daha karmaşık bir görünüm stantlar; birbirlerinin yörüngesinde döndüklerinden, uzay boşluğunda epeyce daha büyük hareketler sergilerler ve bu durum yörüngede bulunan rastgele bir ötegezegenin epeyce daha küçük olan kütleçekimsel etkisinin saptanmasını zorlaştırır.
Araştırma takımı, parlak yıldız çiftinin renk yelpazesini çözmeye çalışırken yaşanan kuvvetlikleri aşmak için, biri parlak ve başkası epeyce daha solgun olan bir ikili yıldız sistemine odaklandı. Ve bu yaklaşım işe yaradı. Fransa’da bulunan Haute-Provence Gözlemevi’ndeki 1,93 metre çapındaki teleskop, iki yıldızın parlaklığından yayılan bir radyal sürat sinyali saptadı.
YENİ KEŞİF VE BULGULARIN ÖNÜNÜ AÇACAK
Bu keşif, bir epeyce şey öğrenmemize yardım edebilir. Öncelikle, radyal sürat ölçümleri bir yıldızın ne kadar hareket ettiğini gösterir; bu ise gökbilimcilere bir ötegezegenin temel özelliklerinden biri olan kütlesiyle ilgili hakikat ölçümler sağlayabilir.
Grubun yaptığı ölçümler, Kepler-16b’yle ilgili daha eski iddialarla dengeli biçimde, Jüpiter’in sahip olduğu kütlenin yaklaşık üçte biri büyüklüğünde olduğunu ortaya koydu. Buna karşılık, bu bilgi, elimizdeki gezegen oluşum modelleriyle izah edilmesi sıkıntı olan ‘dairesel gezegenlerin’ nasıl oluştuğunu anlamamıza yardım edebilir. [Bu gezegenlerin] Tek bir yıldızın etrafında bulunan, yıldızın kendi oluşumundan geriye kalan ve ‘gezegen oluşum diski’ ismi verilen toz ve gaz diskinin gezegenler oluşturacak halde, kümeler halinde bir ortaya geldiği düşünülüyor.
GEZEGENİN OLUŞUM SÜRECİ ŞİMDİ BİLİNMİYOR
Triaud, “Bu standart açıklamayı kullanarak, dairesel gezegenlerin nasıl meydana gelebileceğini anlamak kolay değil. Bunun niçini, iki yıldızın birden var olmasının gezegen oluşum diskine müdahale etmesi ve bu durum, ‘birikim’ ismi verilen bir müddetçte, tozun gezegenler halinde toplanmasını önler” diye izah ediyor: “Gezegen, iki yıldızın etkisinin daha zayıf olduğu uzak bir uzaklıkta meydana gelmiş olabilir ve akabinde ‘disk güdümlü göç’ ismi verilen bir müddetçte iç kısma hakikat ilerlemiş olabilir; ya da buna alternatif olarak, gezegen birikim süreciyle ilgili anlayışımızı gözden geçirmemiz gerektiğini gorebiliriz.”
Dairesel yörüngelerde bulunan ötegezegenlerin çeşitlerine ait daha detaylı bilgiler, gökbilimcilerin bu sorunu çözmelerine yardımcı olabilir. Grup, araştırmalarının gelecekte yapılacak dairesel gezegenlerle ilgili tespitlerin ve yeni keşiflerin önünü açacağını umuyor.
Araştırma, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society isimli mecmuada yayınlandı.
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Her gezegen sistemi bir başkasından farklıdır. Orada, büyük ve engin galakside, bir kısmı bizim sistemimizden epeyce daha değişik olan bir küme farklı oluşum saptandı. Bunlar, tıpkı Star Wars’ta bahsi geçen kurgusal gezegen Tatooine üzere, bir yerine iki yıldızın yörüngesinde dönen, Güneş Sistemi haricindeki gezegenleri, yani ötegezegenleri içeriyor.
Artık, gökbilimciler birinci kere bu tıp bir ötegezegenin mesken sahibi yıldızlarından birine uyguladığı yavaşça kütleçekimsel etkiyi saptayabildiler ve bize bu egzotik gezegenleri araştırmak ve keşfetmek için yeni bir araç sağlamış oldular. Bu ötegezegen aslında yeni keşfedilmedi. 245 ışıkyılı uzaklıkta bulunan gezegenin ismi Kepler-16b ve keşfedildiği 2011 yılında duyuruldu.
BİR BİRİNCİ GERÇEKLEŞTİ
Bulgu, ‘dairesel yörünge’ ismi verilen bir yörünge üzerinde, iki yıldızın etrafında dönen bir ötegezegenin birinci teyit edilmiş, kesin tespiti olarak takdir topladı. Hâl bu biçimdeyken, gökbilimciler onunla ilgili bir epeyce şey öğrendiler. Bu durum, onu, yeni bir şey denemek için kusursuz kılıyor; gökbilim alanında, güzel tanımlanmış ve detaylı halde çalışılmış bir gaye kullanmak, uygulanan tekniklerin nitekim de işe yarayıp yaramadığını anlamak için âlâ bir yol.
Bahsi geçen durumda, İngiltere’de bulunan Birmingham Üniversitesi’nden gökbilimci Amaury Triaud öncülüğündeki bir grup, yıldızlarından birindeki titreşimleri baz alan ve ‘radyal hız’ ismiyle bilinen bir teknik aracılığıyla gezegen sistemini tespit edip edemeyeceklerini görmek istedi. Fransa’daki Marsilya Üniversitesi’nde nazaranv yapan gökbilimci Alexandre Santerne, “Kepler-16b birinci defa 10 yıl evvel, NASA’nın Kepler uydusu aracılığıyla, ‘geçiş yöntemi’ kullanılarak keşfedildi” diyor: “Bu gezegen sistemi, Kepler’in gerçekleştirdiği en beklenmedik keşif oldu. Radyal sürat biçimlerimizin işlerliğini göstermek maksadıyla teleskobumuzu çevirip Kepler-16’yı bir daha gözden geçirmeye karar verdik.”
İKİ FARKLI TEKNİK KULLANILDI
Ötegezegenleri ararken, bir ekip farklı prosedürler kullanılır; fakat [yukarda bahsi geçen] ikisi en epey kullanılanlardır. Açık orta en başarılı teknik, ‘geçiş yöntemi’ ismi verilen metottur. [Geçiş yönteminde] Uzayda faaliyet gösteren bir teleskop gökyüzünün bir bölgesine bakarak bir yıldızla bizim ortamızdan geçen bir ötegezegenin yıldız ışığında niye olduğu fazlaca zayıf ve tertipli düşüşleri tespit etmeye çalışır.
Daha evvel de açıklandıği üzere, en verimli ikinci yol ‘radyal hız’ usulü ve bu, bir gezegen sisteminin kütleçekimsel karmaşıklığına dayanır. Yıldızlar, sizin de gördüğünüz üzere, yörüngelerinde dönen dış gezegenlerle bir arada hareketsiz ve sabit objeler değildir. Her gezegen, yıldızı üzerinde kendi kütleçekimsel tesirini uygular ve yıldızın tıpkı disk fırlatan bir atlet üzere bir ölçü titreşmesine sebep olur. Güneş de bilhassa Jüpiter’den etkilenerek birebir şeyi yapar.
Bu titreşim hareketi, yıldızdan yayılan ve gözlemlenen ışıkta değişime yol açar. Yıldız uzaklaştığında, dalga uzunlukları uzar ve renk yelpazesinin kırmızı ucuna gerçek hafifçeçe kayar; yaklaştığında ise, dalga uzunlukları sıkışır ve spektrumun mavi ucuna hakikat kayar. Gökbilimciler bu değişimleri yörüngede dönen bir ötegezegenin varlığını tespit etmek maksadıyla kullanabilirler.
Daha evvelki araştırmalarda, bu formül sadece tek yıldızlarda uygulanmıştı. İkili yıldız sistemleri daha karmaşık bir görünüm stantlar; birbirlerinin yörüngesinde döndüklerinden, uzay boşluğunda epeyce daha büyük hareketler sergilerler ve bu durum yörüngede bulunan rastgele bir ötegezegenin epeyce daha küçük olan kütleçekimsel etkisinin saptanmasını zorlaştırır.
Araştırma takımı, parlak yıldız çiftinin renk yelpazesini çözmeye çalışırken yaşanan kuvvetlikleri aşmak için, biri parlak ve başkası epeyce daha solgun olan bir ikili yıldız sistemine odaklandı. Ve bu yaklaşım işe yaradı. Fransa’da bulunan Haute-Provence Gözlemevi’ndeki 1,93 metre çapındaki teleskop, iki yıldızın parlaklığından yayılan bir radyal sürat sinyali saptadı.
YENİ KEŞİF VE BULGULARIN ÖNÜNÜ AÇACAK
Bu keşif, bir epeyce şey öğrenmemize yardım edebilir. Öncelikle, radyal sürat ölçümleri bir yıldızın ne kadar hareket ettiğini gösterir; bu ise gökbilimcilere bir ötegezegenin temel özelliklerinden biri olan kütlesiyle ilgili hakikat ölçümler sağlayabilir.
Grubun yaptığı ölçümler, Kepler-16b’yle ilgili daha eski iddialarla dengeli biçimde, Jüpiter’in sahip olduğu kütlenin yaklaşık üçte biri büyüklüğünde olduğunu ortaya koydu. Buna karşılık, bu bilgi, elimizdeki gezegen oluşum modelleriyle izah edilmesi sıkıntı olan ‘dairesel gezegenlerin’ nasıl oluştuğunu anlamamıza yardım edebilir. [Bu gezegenlerin] Tek bir yıldızın etrafında bulunan, yıldızın kendi oluşumundan geriye kalan ve ‘gezegen oluşum diski’ ismi verilen toz ve gaz diskinin gezegenler oluşturacak halde, kümeler halinde bir ortaya geldiği düşünülüyor.
GEZEGENİN OLUŞUM SÜRECİ ŞİMDİ BİLİNMİYOR
Triaud, “Bu standart açıklamayı kullanarak, dairesel gezegenlerin nasıl meydana gelebileceğini anlamak kolay değil. Bunun niçini, iki yıldızın birden var olmasının gezegen oluşum diskine müdahale etmesi ve bu durum, ‘birikim’ ismi verilen bir müddetçte, tozun gezegenler halinde toplanmasını önler” diye izah ediyor: “Gezegen, iki yıldızın etkisinin daha zayıf olduğu uzak bir uzaklıkta meydana gelmiş olabilir ve akabinde ‘disk güdümlü göç’ ismi verilen bir müddetçte iç kısma hakikat ilerlemiş olabilir; ya da buna alternatif olarak, gezegen birikim süreciyle ilgili anlayışımızı gözden geçirmemiz gerektiğini gorebiliriz.”
Dairesel yörüngelerde bulunan ötegezegenlerin çeşitlerine ait daha detaylı bilgiler, gökbilimcilerin bu sorunu çözmelerine yardımcı olabilir. Grup, araştırmalarının gelecekte yapılacak dairesel gezegenlerle ilgili tespitlerin ve yeni keşiflerin önünü açacağını umuyor.
Araştırma, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society isimli mecmuada yayınlandı.
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)